برای پاسخ به این پرسش کافی است میزان توانائی‌های کودکان 5 الی 10 ساله‌ی اخیر را با کودکان هم سن و سال مثلاً در 30 سال پیش و یا حتی بیشتر مقایسه کنید.
کاملاً متوجه خواهید شد که توانایی‌های ذهنی و حتی میزان دانش و آگاهی آنها به مراتب بیشتر شده است و این موضوع تنها ناشی از نقش تکنولوژی در اطلاع‌رسانی و مهارت‌زائی این گروه سنی است.
در دنیای شطرنج و موسیقی که توانایی ذهنی تأثیر مستقیم در تولید اثر دارد، این موضوع به مراتب بیشتر به چشم می‌خورد. مثال بارز آن علیرضا فیروزجا و پرهام مقصودلو است که هر دو در سطوح بسیار بالای شطرنج جهان و در سنین زیر 16 سال هنرنمائی کردند. خوشبختانه در ایران بزرگ از این استعدادهای نهفته بسیار داریم که باید کشف و پرورش یابند.
در حقیقت در تعریف «هوش» و «چابکی ذهن» چنین می‌توان گفت:
«سرعت ادراک فرد از وقایع فضای پیرامونی خود و پاسخ متناسب و به موقع به محرک بیرونی بهره هوشی یا ذکاوت وی نامیده می‌شود.» این توانایی با تمرین و ممارست ویژه‌ی ذهنی قابل افزایش است.
این توانایی در بچه‌های حدود 3 الی 5 سال با سرعت عجیبی قابل ارتقا و تقویت است، اما پس از آن سرعت تقویت قوای ذهنی با آهنگی نسبتاً سریع کاهش پیدا خواهد کرد. بنابراین در این محدوه‌ی سنی باید توجه ویژه به روش آموزش بچه‌ها داشت و باید آگاه بود که موفقیت آینده‌ی بچه‌ها به این دوره‌ی کوتاه زمانی وابستگی زیادی دارد و کار را برای ایشان در سنین بالاتر بسیار ساده خواهد کرد.
برای اینکه اثر این شیوه‌ی آموزش در سنین پائین بچه‌ها را مشاهده کنید، بد نیست به عملکرد نوجوان 10 ساله‌ی استرالیائی به نام «کریستین لی» در نوازندگی ویولن آن‌هم در قطعاتی بسیار سخت و دشوار را مشاهده کنید و ببینید که انسان در صورتی که در مسیر صحیح آموزش قرار گیرد تا چه سطحی از مهارت‌های ذهنی و هنری می‌تواند برسد.
رسیدن به سطوح بالای مهارت‌های شطرنجی نیز درست مشابه موسیقی است و در صورت آموزش آگاهانه بچه‌ها، می‌توان در سنین بسیار کم از هنرنمایی استادانه آنان بهره‌ی شیرین برد.
در کشور خودمان نمونه‌های مشابه زیادی داریم که بسیاری از آنان گمنام هستند، اما آقای «لی» چون چهره‌ی بین‌المللی شناخته شده در دنیای موسیقی پیدا کرده تنها به عنوان نمونه‌ی ملموس از او یاد می‌کنم.
قبل از مختصر معرفی این نوجوان هنرمند بد نیست با اینکه جمله تکراری است اما نصیحت امانوئل لاسکر آلمانی که 27 سال متوالی قهرمان شطرنج جهان بود را بار دیگر تکرار کنم:
«با هر تعداد بررسی هوشمندانه‌ی نقاشی‌های خوب و فاخر، بیننده‌ی آن قطعاً تبدیل به یک نقاش خوب نخواهد شد، همچنین با هر میزان گوش فرادادن به اُپرائی زیبا، شنونده‌ی آن به یک موزیسین خِبره بدل نخواهد شد، در نهایت دستآورد بیننده یا شنونده تنها قضاوت بهتر در مورد نقاشی یا موزیک مورد نظر اوست؛ اما در شطرنج اوضاع متفاوت است، مطالعه‌ی هوشمندانه‌ی بازی‌های خوب و فاخر می‌تواند خواننده را به بازیکنی بهتر بدل کند، همچنین مهارت او در ارزیابی پوزیسیون بهتر و نیرومندتر می‌گردد.»
کریستین لی “Christian Li” کودک ۱۰ ساله‌ی استرالیایی دو سال قبل برنده‌ی جایزه‌ی معتبر بین‌المللی منوهین در زمینه‌ی نوازندگی ویولن شد. لی برای کسب این جایزه در شهر ژنو سوئیس با ویولن نوازانی از سراسر جهان رقابت کرد. او با اجرای قطعات کلاسیک دشوار نظیر چهار فصل ویوالدی توانست نامزد دریافت این جایزه‌ی شود.
حال طبق سخن لاسکر به یک موسیقی زیبا گوش دهیم و حس خود را در این مورد تجربه کنیم.
نویسنده: محمّد خیرخواه
تاریخ: 4 تیرماه 1399
منبع: کانال منابع آموزشی شطرنج