کنکاشی در نقطه نظر مارک دوورتسکی
مارک دوورتسکی مربی برجسته روس، در کتاب ماقبل آخر خود با عنوان «درس‌های شطرنج» که بعد از مرگش و با یاری دوستان به ویژه آرتور یوسوپوف در سال 2018 منتشر شد، مطلب جالبی را با همین مضمون کنکاش کرده که در قالب یک مقاله به آن خواهم پرداخت.
مارک قبل از آغاز مبحث خود چنین می‌گوید:
زمانی که در حال تحلیل و بررسی زد و خوردهای تند و تیز ترکیبی بازی با استفاده از ماشین (کامپیوتر) هستم همیشه و تقریباً در همه‌ی موارد شاهد بی‌دقتی‌های جدی هر دو بازیکن در جریان نبرد می‌شوم. باید یادآوری کنم که هدف من در این راه در اصل پیدا کردن این بی‌دقتی‌ها نیست بلکه یافتن حرکاتی مؤثر و عمیق با ایده‌هائی مطلقاً پنهان در پوزیسیون است که حس زیبائی‌شناسی را حتی در خِبرگان حرفه‌ای شطرنج که در طول زندگی خود موارد مشابه متعدد دیده‌اند را برمی‌انگیزد.
متأسفانه اغلب چنین یافته‌های درخشانی جزو «فرصت‌های برباد رفته» یا حتی «شاخه‌های فرعی که هیچ‌گاه اجرا نشده‌اند» قرار می‌گیرند.
اما اگر در جریان یک بازی، شاهد موفقیت بازیکنی در حل معمائی سخت و این‌چنینی باشید قطعاً این موضوع لذت خاصی برای شما خواهد داشت.
چقدر این مورد حس عجیبی دارم و به‌نظرم این تلالو درک شطرنجی در دوران قبل از کامپیوتر متداول‌تر بوده است.
البته ناگفته نماند که می‌توان دلیل روشنی برای این موضوع آورد: کنترل زمانی بازی سخت‌تر از گذشته شده است. اما در این مورد دلیل دیگری نیز وجود دارد که اهمیت کمتری ندارد:
در گذشته، هم در جریان تدارک و آماده‌سازی قبل بازی و هم در جریان تحلیل بعد از بازی، بازیکنان امکان تکیه بر «خرد ماشینی» را نداشتند و مجبور بودند همه چیز را با «خرد و منطق انسانی» خود حل و فصل کنند و این امر ناخودآگاه باعث می‌شد تا دائماً «خلاقیت و ابتکار» خویش را تمرین دهند و قابلیت‌های خود را در تشخیص «سرشت پوزیسیون» و جست‌وجوی راه‌حل‌های بهینه به تکرار تمرین و ممارست دائم دهند.
این روزها استادان بزرگ به کامپیوترها اعتماد و تکیه‌ی بیشتر دارند و به همین سبب مهارت‌ها و قابلیت‌های ذهنی خود را کمتر تمرین می‌دهند و بالطبع، توان ضعیف‌تری در حل مسائل پیچیده‌ی صحنه‌ی نبرد دارند.
برای کنکاش و بررسی این موضوع مهم، در رویاروئی پر تنشی که قصد تحلیل و معرفی آن را در مقاله‌ی مزبور دارم دو بازیکن نه چندان نُخبه و حتی بدون درجه‌ی استادبزرگ (GM) با هم رقابت خواهند کرد و به‌رغم این حقیقت مطمئن هستم که هر استادبزرگ مدرن امروزی با مهره‌ی سفید، از یافتن چنین ایده‌هائی در جریان بازی، به خود خواهد بالید.
نویسنده: محمّد خیرخواه
تاریخ: ۳۰ مرداد ۱۴۰۱
منبع: کانال منابع آموزشی شطرنج