در مورد کتاب
در این کتاب سیر تاریخی استفاده از این ابزار نیرومند در دستان کارل شلختر اتریشی در اواخر قرن نوزده و بعد از آن میخائیل باتوینیک روس در قرن بیستم و سپس ولادیمیر کرامنیک در قرن بیست و یکم، مورد بررسی و تحلیل دقیق وی قرار گرفته است.
در کتاب «اهرم» یا The Break که نوشته‌ی محقق کانادائی رومن جیگانچین در سال 2015 است، موضوع بسیار مهم و پرکاربرد، استفاده و بهره برداری از «اهرم» در موقعیت‌های متفاوت بازی با اهداف مختلف، مورد بررسی و تحلیل دقیق قرار گرفته است.
در استراتژی شطرنج و به ویژه مبحث ساختارهای پیاده‌ای به پیشروی و در برخی موارد حتی قربانی غیرمنتظره‌ی پیاده در برابر پیاده‌ی بلوکه شده‌ی حریف با اهداف مختلف زیر می پردازد:
• بازکردن ستون یا قطر
• حمله‌ی مستقیم به شاه حریف
• کسب فضای بیشتر
• خالی‌کردن خانه (مثلاً به‌عنوان پایگاه اسب)
• تخریب ساختار یا زنجیره‌ی پیاده‌ی حریف
• ایجاد پیاده‌ی رونده
«اهرم پیاده‌ای» و یا Pawn Break گفته می شود.
زمانی که استفاده از «اهرم پیاده» منجر به تخریب دیوار دفاعی یا آشفتگی در نظم و هماهنگی قوا در اردوی حریف و یا حتی منجر به ایجاد پیاده‌ی رونده و به نوعی نفوذ به اردوی حریف گردد از آن به خط شکنی یا Breakthrough یاد می‌شود.
بازی‌های مختلفی که قبلاً لئونید ورخوفسکی در کتابی با عنوان «کارل شلختر» با تحلیل خود او آورده عیناً در این کتاب نیز آورده شده و تلاش شده کاربرد «اهرم پیاده» در این بازی‌ها بازنمائی شود. در دو فصل جداگانه بازی‌های شلختر مورد بررسی قرار گرفته که محور اصلی آنها کاربرد اهرم پیاده در:
• «حمله به شاه» و
• «خط‌شکنی پیاده» در مرحله‌ی آخربازی است.
عموماً از میخائیل باتوینیک به عنوان اولین شطرنج باز مدرن یاد می‌کنند. این موضوع کاملاً صحت دارد چون بسیاری از طرح‌های متداول در ساختارهای پیاده نمونه وار اولین بار توسط او ایده پردازی شده است، همچنین ایده‌های بسیار جالبی را در وسط بازی به خدمت گرفته که هنوز در بسیاری از شاخه‌ها کاربرد دارند.
در این موارد می‌توان به طرح‌های مرتبط با پیاده‌ی ایزوله‌ی وزیر، ساختار ویناور فرانسه و سیستم باتوینیک در دفاع نیمه اسلاو اشاره کرد. او همچنین در شیوه‌ی به‌کار گرفتن ابزار مهم «اهرم پیاده» در پوزیسیون‌های وسط بازی ناشی از این نوع گشایش‌ها، همچنین در بسیاری از پوزیسیون‌های آخر بازی فیل‌های ناهمرنگ که خِبرگی ویژه در این نوع استراتژی داشت، نقش به‌سزایی داشته است.
کاربرد «اهرم پیاده‌ای» در بازی‌های باتوینیک در مضامین زیر دنبال شده است:
• پیاده‌ی منفرد وزیر
• تخریب مرکز
• باز کردن قطر
• باز کردن ستون c
• ایجاد پیاده‌ی رونده
• ساختار پیاده اسلاو تعویضی
• آخربازی فیل‌های ناهمرنگ
• و مثال‌های متنوع دیگر
اخیراً مگنوس کارلسن به نکته‌ی جالبی اشاره کرده که شنیدن آن خالی از لطف نیست:
«تمامی بازی‌های ولادیمیر کرامنیک از سال 1990 به بعد را هر شطرنج بازی از جمله خود کرامنیک باید مطالعه‌ی دقیق کند!»
کاربرد «اهرم پیاده‌ای» در بازی‌های کرامنیک و در موقعیت‌های مختلف زیر مورد مطالعه قرار گرفته‌اند:
• ساختارهای هندی شاه
• گامبی وزیر پذیرفته نشده
• گامبی وزیر پذیرفته شده
• ساختارهای سیسیلی سووشنیکوف
• نمونه‌هائی از بازی‌های اخیر کرامنیک
در بخش پایانی کتاب کاربرد اهرم پیاده‌ای را در سه مرحله‌ی گشایش، وسط بازی و آخربازی در بازی‌های بازیکنان برجسته جهان نظیر دینگ لیرن، وشیه لاگراو، آلکساندر آلخین، گری کاسپاروف، آنیش گیری مورد بررسی خود قرار داده است.
مختصری درباره‌ی نویسنده کتاب:
رومن جیگانچین تحصیلات اولیه‌ی شطرنج خود را در مدرسه‌ی شطرنج پتروسیان مسکو انجام داده است. در این مدرسه بزرگانی همچون موروزوویچ، ریازانتسف و قهرمان بانوان جهان آلکساندرا کوستنیوک آموزش دیده‌اند.
شاگردان او در اوایل سال 2000 بسیاری از مقام‌های قهرمانی کانادا را در گروه‌های مختلف سنی به دست آوردند. او همچنین در مجله‌ی Chess Life، نشریه معروف 64 روسیه و چندین سال پیاپی ستونی در نشریه‌ی کانادائی En Passant که بعدها به Chess Canada تغییر نام داد، فعالیت داشت.
امیدوارم مربیان و علاقمندان شطرنجی کشور به جهت اجرای چنین «پژوهش‌های» مفید و آموزنده‌ای همت گمارده و نتیجه کار خویش را به صورت مقاله یا کتاب و یا حتی سمینار حضوری ارایه نمایند تا بدین ترتیب علاوه بر توسعه دانش عمومی شطرنج، گامی در جهت ارتقای بیشتر سطح علمی شطرنج بازان نیز برداشته شود.
منابع
نویسنده کتاب: محقق کانادائی و استاد ملی شطرنج، رومن جیگانچین
سال انتشار: 2015
نویسنده مقاله: محمّد خیرخواه
تاریخ: ۱۹ تیر ۱۴۰۱
منبع: کانال منابع آموزشی شطرنج