آیزاک اوسکاروویچ لیپنیتسکی
آیزاک اوسکاروویچ لیپنیتسکی، سرباز خط مقدم جبهه‌ی جنگ جهانى دوم بود. بعد از صلح و در سال ١٩۵٠، لحظه‌ی شکوه و عظمت زندگى خود را سپرى می‌کند؛ در ١٨اُمین مسابقات قهرمانى شطرنج شوروى مقام دوم پس از پاول کِرِس و بالاتر از اسمیسلوف، پتروسیان، گلر، آورباخ و … را به دست می‌آورد.
او فقط ٢٧ سال سن داشت و امید به یک عمر زندگى داشت. در شغلش پیشرفت کرده و مطمئن بود یکى از بهترین بازیکنان کشور خواهد شد. اما غافل از اینکه بیمارى وحشتناکی در کمین اوست. بیمارى نیز آماده بود تا قوی ترین حرکت خود را به اجرا آورد. ایزاک اُسکاروویچ قرار بود در سال ١٩۵٩ در حالى که فقط ٣۶ سال از عمر خود را سپرى کرده بود به دلیل نوعی سرطان خون زندگی را واگذار کند.
او یک بار دیگر در مسابقات قهرمانى شوروى شرکت کرد اما به دلیل بیمارى نتوانست تمرکز کافى داشته باشد. در حالى که کاملاً بر سرنوشت خود آگاه بود تدریجاً از بازى عملى فاصله گرفت و به تدریس و نگارش این کتاب پرداخت.
به قول کارپف در پیش درآمد کتاب: کتاب‌های شاخص ضرورتاً سرنوشت خوبی ندارند، اما قطعاً و در نهایت تأثیر دیرپای خود را به‌جا خواهند گذارد. مثلاً نسخه‌ی اصلی کتاب «مرشد و مارگاریتا» شاهکار «میخائیل بُولگاکوف» ۲۵ سال بعد از تحریر دستی آن به چاپ رسید!
بعدها با ترجمه‌ی عباس‌میلانی به فارسی منتشر شد و ۵۲ سال طول کشید تا شاهکار آیزاک لیپنیتسکی به زبان انگلیسی و حدود ۶۰ سال بعد به زبان فارسی ترجمه شود.
(این کتاب در سال ۱۳۹۴ ترجمه و منتشر شده است)
در مورد کتاب
با خواندن کتاب به سادگی می‌توان دریافت چرا بابی فیشر افسانه‌ای با هدف دستیابی به محتوای آن اقدام به یادگیری زبان روسی کرده است.
همانطور که آناتولى کارپف در پیش‌درآمد کتاب عنوان کرده:
بابى فیشر بزرگ دیدگاه‌هاى لیپنیتسکى را در کتاب «۶٠ بازى به یاد ماندنى من» نقل قول می‌کند. طبیعى است که هر اندیشمند شطرنجى دانش خود را بر اساس زحمات و دستآوردهاى نسل ماقبل خود وسعت می‌بخشد.
بنابراین، فیشر وادار به یادگیرى زبان روسى شد تا از ما حصل کار لیپنیتسکى استفاده کند. کارپف ادامه می‌دهد: «چه چیزى این کتاب را اینگونه خاص جلوه می‌کند؟
این کتاب به طرز چشمگیر و شگرفى منبع غنی از اطلاعات مفید است. اگر نگاه کلى به آن بیندازید و بطور تصادفى دو صفحه از آن را بخوانید، خودتان متوجه این موضوع خواهید شد. اکثر کتاب‌های موجود مجموعه‌هایى دقیقی هستند که نویسندگان آن می‌کوشند به شما ثابت کنند حاصل ۲+۲ عدد ۴ و یا رودخانه‌ی ولگا به دریاى خزر می‌ریزد!
امّا کتاب‌هایى نیز وجود دارند که ما را به فکرکردن و اندیشیدن وادار می‌کنند. کتابى که پیش روى شماست از این خانواده است.
۶۵ سال از پیدایش آن گذشته و اکنون تولدى دیگر یافته است.
کتاب رموز استراتژی مدرن شطرنج
با خواندن کتاب پیوسته محتوای دیگر کتاب جدید «رموز استراتژی مدرن شطرنج – پیشرفت‌های بعد از نیمزوویچ» جان‌واتسون، نویسنده‌ی معروف و معاصر آمریکائی (با ترجمه رضارضائی) یادآوری می‌شود. نمونه ای مدرن که در سال ۱۹۹۸ منتشر شد و جوایز زیادی برای نویسنده به ارمغان آورد.
واقعیت این است که بسیاری از مضامینی که جان واتسون به عنوان موضوعات «بکر و مدرن» مطرح کرده در حقیقت ۴۰ سال پیش از او توسط لیپنیتسکی مورد بحث و بررسی دقیق قرار گرفته بود. در فصل «فتح مرکز از طریق جناح» لیپنیتسکی موضوع را با جزئیات کامل توضیح داده است و واتسون چهل سال بعد از آن به عنوان «رابطه جدید جناح با مرکز» یاد کرده است! به‌رغم این حقیقت مهم در متن کتاب واتسون هرگز اشاره‌ای به نام لیپنیتسکی نشده است!
کتاب لیپنیتسکی چراغ راه مارک‌دوورتسکی و آرتور یُوسُوپُوف نیز بوده است. در فصل «از پوزیسیون‌های بحرانی تا پوزیسیون‌های آرام»، می‌بینیم که لیپنیتسکی چگونه و با چه روش دقیق و گویایی ارزیابی پوزیسیون را آموزش می‌دهد، مطلبی که دوورتسکی در آن خبره و صاحب نظر بود. در کتاب‌های این دو استاد و مربی برجسته‌ی معاصر همواره به واژه‌ی «پوزیسیون بحرانی» برخورد می‌کنید که نشان از تأثیر پذیری آنان از آموزه‌های لیپنیتسکی دارد.
البته باید اشاره کرد که افکار و ایده‌های لیپنیتسکی، خود متأثر از ایده‌های استادان بزرگ پیشین او بوده که در متن کتاب مرتب به آنها اشاره می‌نماید. او با استادی وصف ناپذیری تمامی ایده‌های این استادان به ویژه باتوینیک و آلخین را در قالب یک سمفونی هارمونیک زیبا در کنار هم قرار داده که از شنیدن و خواندن آن هر شطرنج دوستی لذت خواهد برد.
در واقع اگر از اندک پیشرفت‌هایی که در اجرای برخی گشایش‌ها از آن زمان تاکنون ایجاد شده صرف‌نظر نمائیم، گوئی کتاب یک سال قبل یا حتی چند سال بعد نوشته شده است!!
بدون شک «پرسش‌هائی درباره تئوری مدرن شطرنج» یکی از بهترین کتاب‌های آموزشی ادبیات کلاسیک شطرنج شوروی است. شاید به جرأت بتوان گفت، خیلی از مفاهیمی که هم اکنون در دنیای غرب به نام مفاهیم «مدرن» معرفی شده‌اند قبلاً و در دهه‌ی ۱۹۵۰ در مکتب شطرنج شوروی از آنها استفاده می‌شده.
-از ویژگی‌های شاخص کتاب شرح دقیق موضوعات پیچیده و مهم پوزیسیونی با بیان بسیار ساده و منطقی است و در این راه با مثال‌هایی بسیار مناسب، خواننده را به سرمنزل مقصود راهنمائی می‌کند. نگرش دیالکتیک خاص او به مسائل مختلف تئوری مدرن شطرنج، به ویژه آشکار نمودن ارتباط مرحله‌ی گشایش با وسط بازی و از آن مهم تر به پوزیسیون و ارزیابی آن به گونه‌ای گیرایی دارد که خواننده کل موضوع را به سادگی جذب و می‌آموزد.
نسخه اصلىِ سال ١٩۵۶ کتاب مشتمل بر ١٢٠ صفحه تحلیلِ شاخه‌ی راگوزین در گامبی وزیر بوده که لیپنیتسکى گرایش خاصى به آن داشت. او درمقام کاربرد عملی آموخته های خود به تحلیل کامل این شاخه‌ها پرداخته است.
متأسفانه همانطور که در مقدمه‌ی ناشر انگلیسی قید شده در مرحله‌ی ترجمه از زبان روسی به انگلیسی، این بخش از کتاب کاملاً حذف شده است. خوشبختانه بخش حذف شده فوق در قالب کتابی مستقل تحت عنوان «مجموعه راگوزین» و با در نظر گرفتن پیشرفت‌های جدید این شاخه، توسط استاد بین‌المللی و مربی سرشناش روس، ولادیمیر بارسْکی در سال ۲۰۱۱ به زبان انگلیسی و در ۳۵۰ صفحه به چاپ رسیده است.
لذا خوانندگان علاقه‌مند می‌توانند برای پیگیری بیشتر موضوع به آن مراجعه نمایند.
ترجمه به فارسی کتاب ابتدا در سال ۱۳۹۴ انتشار یافت و خیلی زود ویراست دوم آن نیز آماده‌سازی و منتشر شد.
منابع
محمّد خیرخواه
۲۴ شهریور ۱۴۰۰
نوشته‌ی آیزاک (ایساک) لیپنیتسکی
ترجمه: محمّد خیرخواه،
ناشر نسخه انگلیسی: Quality Chess
ناشر نسخه فارسی: شباهنگ
نویسنده مقاله: محمّد خیرخواه
تاریخ: ۲۴ شهریور ۱۴۰۰
منبع: کانال منابع آموزشی شطرنج