اسرار تصویرسازی صفحه شطرنج و محاسبه‌ی واریانت‌ها

• تمرینات کتاب
• خطر شاخه های طولانی
• منابع

در این کتاب دو مهارت کلیدی بازی شطرنج مورد توجه دقیق قرار گرفته است:

«مهارت تصویرسازی ذهنی» و «دید شطرنجی» که در همه‌ی دیگر مهارت‌های شطرنجی نقش بسیار برجسته‌ دارند.

منطق و خرد عمومی شطرنجی که شاید تقویت این مهارت فکری سنگ بنای ساده‌سازی بسیاری از تصمیم‌گیری‌ها در شطرنج باشد و ابزار غیر مستقیمی برای «استعدادیابی» در شطرنج است!

تمرینات کتاب

اما چگونه و با چه برنامه‌ای تمرینات کتاب تهیه شده‌اند؟

خطرات احتمالی

تمرینات گام‌به‌گام کتاب در دو گروه عمومی «تمرینات تصویرسازی» به صورت ارایه‌ی متن حرکت یا شرح استاندارد وضعیت (1 الی 500) در سه سطح با درجه‌ی سختی متفاوت و تمرینات «جستجوی حرکت» به صورت نمودار (1 الی 250) به تفکیک آورده شده است.

هدف در تمرینات گروه اول تقویت «توان تصویرسازی ذهنی» و در گروه دوم «تقویت منطق و خرد شطرنجی» نوآموز است.

حدود 80 سال پیش بنجامین مارکوویچ بِلومِنفلد)، شطرنجباز معروف روس (لیتوانی) درباره‌ی نقش و اهمیت مهارت‌های ذهنی چنین گفته است:

“بی‌شک تئوریسین‌های شطرنج تلاش و تمرکز بیشتری بر مقوله‌ی «گشایش» داشته‌اند. واضح است که دانش گشایشی در کیفیت بازی نقش مهمی دارد اما قطعاً عنصر تعیین‌کننده و سرنوشت‌ساز نیست و حذف نقصان‌های موجود در ”فرآیند فکرکردن“ شطرنجباز اگر مهمتر از دانش گشایشی وی نباشد، قطعاً کمتر از آن نیست!

در جریان بررسی یک شاخه با تعداد حرکت زیاد، بعد از اجرای هر حرکت، پوزیسیون جدیدی ایجاد می‌شود که فاصله‌ی بیشتری با واقعیت موجود روی صحنه نبرد دارد و به‌همین سبب درک و حس ما نسبت به آن ضعیف‌تر و ضعیف‌تر می‌شود.

این اتفاق برای هر بازیکنی ممکن است پیش آید و بعد از محاسبه‌ی صحیح شاخه، کماکان متوجه‌ی مفید بودن آن نمی‌شود. با توجه به تجربیات شخصی خود در این زمینه، به نظرم این عدم قطعیت ناشی از شفافیت ناکافی تصویری است که در ذهن ایجاد شده است. در حقیقت تصویرسازی ذهنی، بخشی از فرآیند فکرکردن شطرنجباز است و هر چه این تصویر ذهنی، واضحتر و روشنتر باشد، تفکر و تصمیم‌گیری او دقیق‌تر و ساده‌تر عمل می‌کند و قطعاً نتیجه‌بخش‌تر است.

خطر شاخه های طولانی

در مورد شاخه‌های طولانی خطر دیگری هم در کمین است:

از آنجائی که لازم است بعد از هر حرکت انتخابی در ذهن، تصویر ذهنی وضعیت ناشی از آن باید اصلاح و تا رسیدن به انتهای شاخه این فرآیند ادامه یابد، بنابراین ذهن به‌تدریج خسته شده و این خستگی بعداً تاثیر خود را در نتیجه‌ی بازی خواهد گذاشت.

هر شطرنجباز حرفه‌ای به نقش تصویرسازی ذهنی و خطراتی که به‌ناچار در جریان محاسبه‌ی شاخه‌ها در آن نهفته است باید آگاه باشد و با توجه به میزان توانائی تصویرسازی ذهنی خویش (توان دید شطرنجی خود) تصمیمات مقتضی در جریان بازی اتخاذ کند.”

با نگاهی به نقطه نظرات جاناتان تیزدال آمریکایی و یاکوب آگارد دانمارکی/اسکاتلندی در کتابهای خود، در این موارد نکاتی از شطرنجبازان روس (به ویژه بلیافسکی) شنیده بودند که ایشان چگونه در جریان مسیر آموزشی خود، این دو مهارت مهم را تقویت کرده است اما از جزئیات و شیوه‌ی صحیح آموزش این مهارت باخبر نبودند، تا اینکه استادبزرگ چرنیشوف پرده از اسرار آموزشی مدرسه شطرنج روس‌ها با تهیه و انتشار این کتاب برداشت!

امیدوارم همه‌ی مربیان فرهیخته‌ی کشور که به نقش و اهمیت جایگاه «توان تصویرسازی ذهنی» و «منطق و خرد شطرنجی» در مسیر تکوین آموزش شطرنج حرفه‌ای واقف هستند، از شیوه‌ی بسیار جالب و نوین این استادبزرگ روس بهره گرفته و بستر ذهنی مناسب را برای تقویت توان محاسبه‌ی شاگردان خویش فراهم آوردند.

خبر خوب برای شطرنجبازان حرفه‌ای که احساس می‌کنند در مهارت تصویرسازی ذهنی تسلط کافی ندارند اینکه با استفاده از شیوه‌ی آموزش گام‌به‌گام ارایه شده در این کتاب ایشان نیز می‌توانند این مهارت ذهنی را به‌نحو چشم‌گیر و مؤثری بهبود بخشند

منابع

نویسنده: استادبزرگ کنستانتین چرنیشوف

ناشر و تاریخ نشر: Russian Chess House 2016

زبان اصلی: روسی

مترجم روسی به فارسی: استاد فیده دکتر مهدی دوستکام

سوژه‌ی کتاب: تقویت گام به گام مهارت تصویرسازی ذهنی، منطق و خرد شطرنجی

نویسنده: محمّد خیرخواه

تاریخ: 31 شهریور ۱۴۰0

منبع: کانال منابع آموزشی شطرنج

.