هنر ایده‌پردازی و انتخاب حرکت در شطرنج»
در سال‌های اخیر شکوفائی شطرنج بازان کشور شور و شوق خاصی در دل و افکار شطرنج دوستان ایجاد کرده که خود انگیزه‌ی بسیار نیرومندی برای پیگیری راه‌های سریع و بدون خطای رشد و شکوفایی دیگر استعدادهای بالقوه‌ی حاضر در جای جای کشور است.
در این راه مدتی است درحال پژوهش و تحقیق هستم. هدفم گردآوری و انتخاب مقالات و منابع بکر و مناسب برای دو گروه با اهداف مختلف شطرنجی در کشور است:
برنامه و منابعی مناسب برای مطالعه‌ی نوجوانان و جوانان شطرنج دوست کشور از یک سو و غنی‌سازی و ارتقای دانش مربیان، آموزگاران و بازیکنان حرفه‌ای از سوی دیگر است.
برای این منظور لازم بوده تا به منابع متعددی در گوشه و کنار جهان سر بزنم. مقالات و منابعی که دسترنج تلاش خلاقانه‌ی هنرمندان دنیای شطرنج بوده است. با این ترتیب تلاش کردم تا از نقطه نظرات و یافته‌های آنان در مورد مسائل مختلف مرتبط با «مهارت و قدرت شطرنجی»، پارامترها و مهارت‌های کلیدی مرتبط با آن باخبر شوم.
در این راه با منابع بسیار غنی و جالبی برخورد کرده‌ام که مطالعه‌ی آنها به ویژه برای مربیان و برنامه‌ریزان آموزشی شطرنج کشور ضرورت دارد امّا متأسفانه ترجمه‌ی همه‌ی آنها در طول زمانی کوتاه و با سازوکار موجود مقدور نیست، بنابراین مجبوریم با دسته‌بندی آنها به ترتیب اولویت، این وظیفه را به‌تدریج و در حد توان به سرانجام برسانیم.
دوستان کم و بیش می‌دانند که تمرکز بسیاری از منابع متداول شطرنجی نظیر کتاب، مقاله، نرم‌افزارهای کامپیوتری یا برنامه‌های آموزش آنلاین شطرنج، بر مقوله‌هایی هم‌چون تئوری گشایش، تاکتیک، تکنیک، استراتژی و مسائل مربوط به آخربازی است و با توجه به این که شطرنج یک بازی «مهارتی» است این موضوع کاملاً منطقی به‌نظر می‌آید.
اما بازی شطرنج از سوی دیگر یک بازی فکری است و شیوه‌ی فعالیت مغز و عملکرد ذهن و به طور کلی نحوه‌ی اندیشیدن در برابر پیچیدگی‌های مرتبط با آن شاید یکی از مهمترین ابزارهای کلیدی هر شطرنجباز برای حل و فصل مشکلات روند بازی است و ذهن بازیکن در هر نوبت حرکت به شدت درگیر آنهاست.
بنابراین شاید یکی از مهمترین مقوله‌های یک برنامه‌ی آموزشی پربار، دقیق و موفق افزودن تمرین‌ها و نکات آموزشی مناسب برای تقویت مهارت‌های ذهنی و قدرت تفکر شطرنجی باشد.
به‌رغم اهمیت تقویت «مهارت ذهنی بازیکن» و تدوین روش‌های آموزش «شیوه‌ی صحیح اندیشیدن» و تمرین روش‌های مختلف برای پرورش ابتکار، خلاقیّت، ایده پردازی و محاسبه که از مهارت‌های کلیدی مرتبط با ذهن بازیکنان شطرنج است، منابع و محتوای آموزشی زیادی در این موارد وجود ندارد و باید تلاش و پژوهش بیشتری در این زمینه‌ها انجام گیرد.
کتاب حاضر توسط مربی برجسته‌ی گرجستانی، قهرمان شطرنج مکاتبه‌ای اروپا و استاد بین‌المللی پاتا گاپریندشویلی در سال ۲۰۰۴ تهیه و تدوین شده و یکی از شناخته شده‌ترین و غنی‌ترین منابع مرتبط با این موضوع در جهان شطرنج است.
در این کتاب نویسنده با کنکاش و دسته‌بندی مهارت‌های مختلف ذهن شطرنجباز، تمرین‌های طبقه‌بندی شده و مرتبط بسیار جالبی انتخاب کرده که مهارت ذهن خواننده را در جهت صحیح و برای تقویت سریع آن ویژگی خاص گام‌به‌گام آماده‌سازی و تمرین می‌دهد.
در جریان آماده‌سازی کتاب تصمیم گرفتم نقطه نظرات بسیار ارزشمند پیتر رومانوفسکی و بنجامین بِلومِنفلد را نیز با عنوان پیش‌درآمد به متن آموزشی کتاب اضافه کنم تا غنای تئوریک آن به حد اعلای خود برسد. قطعاً نویسنده‌ی کتاب نیز این دو متن معروف را پیش‌تر عمیقاً مطالعه کرده و با آگاهی از محتوای آنها نقطه نظرات خود را در هفت فصل تئوریک خود آورده است.
محتوای تحلیلی پاسخ تمرین‌های کتاب در سال ۲۰۰۴ و مطابق با امکانات موجود در آن سال‌ها تهیه شده و به‌رغم این‌که در زمان خود بسیار دقیق و جالب بوده‌اند، لازم دانستم تمامی پاسخ‌های تحلیلی با کامپیوتر نیز کنترل شود. برای این منظور از استادبزرگ پویا ایدنی درخواست کمک کردم که خوشبختانه زحمت اجرای دقیق آن را بر عهده گرفت و نتیجه‌ی کار همراه با نقطه نظرات شخصی وی بدون این‌که به محتوای اصلی کتاب لطمه‌ای وارد شود به‌صورت جداگانه در لابه‌لای متن اصلی افزوده شده است.
امیدوارم مجموعه‌ی گردآوری شده مورد استفاده‌ی همه‌ی مربیان، آموزگاران و بازیکنان حرفه‌ای شطرنج کشور قرار گرفته و موجبات رشد و افزایش «قدرت تفکر شطرنجی» آنان را فراهم آورد.
نام کتاب: هنر ایده‌پردازی و انتخاب حرکت در شطرنج
عنوان اصلی کتاب: Imagination in Chess
اثر: پاتا گاپریندشویلی
گردآوری و ترجمه کتاب: محمّد خیرخواه با همکاری استادبزرگ پویا ایدنی
سوژه‌ی کتاب: آموزش و تقویت شیوه‌ی فکرکردن، ایده‌پردازی، محاسبه و انتخاب حرکت در شطرنج
نویسنده مقاله: محمّد خیرخواه
تاریخ: ۲۵ مرداد ۱۴۰۰
منبع: کانال منابع آموزشی شطرنج
.