در سال‌های اخیر شکوفائی شطرنجبازان کشور شور و شوق خاصی در دل و افکار شطرنج‌دوستان ایجاد کرده که خود انگیزه‌ی بسیار نیرومندی برای پیگیری راه‌های سریع و بدون خطای رشد و شکوفائی دیگر استعدادهای بالقوه‌ی حاضر در جای‌جای کشور است. در این راه مدتی است درحال پژوهش و تحقیق هستم. هدفم گردآوری و انتخاب مقالات و منابع بِکر و مناسب برای دو گروه شطرنجی کشور با فرهنگ متفاوت است. در حقیقت برنامه و منابعی مناسب برای مطالعه‌ی نوجوانان و جوانان شطرنج‌دوست کشور از یک سو و غنی‌سازی و ارتقای دانش مربیان، آموزگاران و بازیکنان حرفه‌ای از سوی دیگر است. برای این منظور لازم بوده تا به منابع متعددی در گوشه و کنار جهان سر بزنم. مقالات و منابعی که دسترنج تلاش خلاقانه‌ی هنرمندان دنیای شطرنج هستند. با این ترتیب تلاش کردم تا از نقطه‌نظرات و یافته‌های آنها در مورد مسائل مختلف مرتبط با «مهارت و قدرت شطرنجی»، پارامترها و مهارت‌های کلیدی مرتبط با آن باخبر شوم. در این راه با منابع بسیار غنی و جالبی برخورد کرده‌ام که مطالعه‌ی آنها به ویژه برای مربیان و برنامه‌ریزان آموزشی شطرنج کشور ضرورت دارد امّا متأسفانه ترجمه‌ی همه‌ی آنها در طول زمانی کوتاه و با سازوکار موجود مقدور نیست، بنابراین مجبوریم با دسته‌بندی آنها به ترتیب اولویت، این وظیفه را به‌تدریج و در حد توان به سرانجام برسانیم.
منابع متداول
دوستان کم‌وبیش می‌دانند که تمرکز بسیاری از منابع متداول شطرنجی نظیر کتاب، مقاله، نرم‌افزارهای کامپیوتری یا برنامه‌های آموزش آنلاین شطرنج، بر مقوله‌هایی هم‌چون تئوری گشایش، تاکتیک، تکنیک، استراتژی و مسائل مربوط به آخربازی است. البته با توجه به این‌که شطرنج یک بازی «مهارتی» است این موضوع کاملاً منطقی به‌نظر می‌آید. اما بازی شطرنج از سوی دیگر یک بازی فکری است و شیوه‌ی فعالیت مغز و عملکرد ذهن و به‌طور کلی نحوه‌ی اندیشیدن در برابر پیچیدگی‌های مرتبط با آن شاید یکی از مهمترین ابزارهای کلیدی هر شطرنجباز برای حل و فصل مشکلات روند بازی است و ذهن بازیکن در هر نوبتِ حرکت به شدت درگیر آنهاست. بنابراین شاید یکی از مهمترین مقوله‌های یک برنامه‌ی آموزشی دقیق، پربار و موفق افزودن تمرین‌ها و نکات آموزشی مناسب برای تقویت این مهارت‌های ذهنی باشد.
به‌رغم اهمیت تقویت «مهارت ذهنی بازیکن» و تدوین روش‌های آموزش «شیوه‌ی صحیح اندیشیدن» و تمرین روش‌های مختلف برای پرورش ابتکار، خلاقیّت، ایده‌پردازی و محاسبه که از مهارت‌های کلیدی مرتبط با ذهن بازیکنان شطرنج است، منابع و محتوای آموزشی زیادی در این موارد وجود ندارد و باید تلاش و پژوهش بیشتری در این زمینه انجام شود.
مربی گرجستانی
کتاب حاضر توسط مربی برجسته‌ی گرجستانی، قهرمان شطرنج مکاتبه‌ای اروپا و استاد بین‌المللی پاتا گاپریندَشویلی در سال 2004 تهیه و تدوین شده و یکی از شناخته‌شده‌ترین و غنی‌ترین منابع مرتبط با این موضوع در جهان شطرنج است. در این کتاب نویسنده با کنکاش و دسته‌بندی مهارت‌های مختلف ذهن شطرنجباز، تمرین‌های طبقه‌بندی شده و مرتبط بسیار جالبی انتخاب کرده که مهارت ذهن خواننده را در جهت صحیح و برای تقویت سریع آن ویژگی خاص گام‌به‌گام آماده‌سازی می‌کند.
در جریان آماده‌سازی کتاب تصمیم گرفتم نقطه نظرات بسیار ارزشمند پیتر رومانوفسکی و بنجامین بِلومِنفلد را نیز با عنوان پیش‌درآمد به متن آموزشی کتاب اضافه کنم تا غنای تئوریک آن به حد اعلای خود برسد. قطعاً نویسنده‌ی کتاب نیز این دو متن معروف را پیش‌تر عمیقاً مطالعه کرده و با آگاهی از محتوای آنها نقطه نظرات خود را در هفت فصل تئوریک خود آورده است.
محتوای تحلیلی پاسخ تمرین‌های کتاب در سال 2004 و مطابق با امکانات موجود در آن سال‌ها تهیه شده و به‌رغم این‌که در زمان خود بسیار دقیق و جالب بوده‌اند، لازم دانستم تمامی پاسخ‌های تحلیلی با کامپیوتر نیز کنترل شود. برای این منظور از استادبزرگ پویا ایدنی درخواست کمک کردم که زحمت انجام دقیق آن را بر عهده گرفت و نتیجه‌ی کار همراه با نقطه نظرات شخصی وی بدون این‌که به محتوای اصلی کتاب لطمه‌ای وارد شود به‌صورت جداگانه در لابلای متن اصلی افزوده شده است.
امیدوارم مجموعه‌ی گردآوری شده مورد استفاده‌ی همه‌ی مربیان، آموزگاران و بازیکنان حرفه‌ای شطرنج کشور قرار گرفته و موجبات رشد و شکوفائی بیشتر آنان را فراهم آورد.
منابع
گردآوری و ترجمه: محمّد خیرخواه با همکاری استادبزرگ پویا ایدنی
کتاب مرجع: Imagination in Chess, Paata Gaprindashvili
ناشر: انتشارات شباهنگ
سوژه‌ی کتاب: آموزش و تقویت شیوه‌ی فکرکردن، محاسبه، ایده‌پردازی و انتخاب حرکت در شطرنج
نویسنده: محمّد خیرخواه
تاریخ: 30 تیرماه 99
منبع: کانال منابع آموزشی شطرنج