در تهیه واژه نامه‌ی شطرنج، همیشه به این نکته توجه دارم که برای هر واژه باید «تعریف» درست و دقیقی داشته باشیم تا بتوان به درستی از معادل آن واژه استفاده کرد.
حرکت اجباری
درباره تعریف «حرکت اجباری» چه تعریفی در ذهن شما وجود دارد و با شنیدن این واژه به یاد چه نوع حرکات و مانورهایی خواهید افتاد؟
کیش، گرفتن یا زدن مهره‌ی حریف و یا ارائه‌ی قربانی‌های پر زرق و برق!؟
در حالی که چنین حرکاتی همچون کیش، زدن یا گرفتن می‌توانند از جنس حرکت اجباری باشند اما اغلب با «اجباری‌ترین حرکت پوزیسیون» فاصله بسیار دارند. عموماً کامپیوترها در پیدا کردن این نوع حرکات توانایی ویژه‌ای دارند. اگر بتوان به نوعی از «نگاه کامپیوتر» به پوزیسیون نگاه کرد شاید بتوان «دید تاکتیکی» یا همان tactical vision خود را برای پیدا کردن «اجباری‌ترین حرکت» یا به قولی «حرکت کامپیوتری پوزیسیون» بهبود بخشید!!
به نظر «چارلز هرتان» کتابهای مربوط به تمرینات «ترکیبی» و «تاکتیکی» عموماً سه محدودیت آشکار زیر را دارند:
1) درون‌مایه‌هایی نظیر آچمزی، حمله جناغی، و انواع قربانی‌ها را خیلی خوب بازنمایی می‌کنند اما در پاسخ به یک سوال اساسی و مهم عاجز می‌مانند: «چگونه در بازیهای خویش می‌توان این درون مایه‌ها را پیدا کرد و از آنها به موقع بهره‌برداری کرد؟»
2) اگر توجه کرده باشید، تکرار مکررات در استفاده از مثال‌های تکراری و کلاسیک در آنها موج میزند. البته تهیه مطالبی که قبلاً در منابع دیگر آورده شده بسیار ساده‌تر بوده و تهیه کتاب را قطعاً ساده می‌کند! تهیه مثالهایی که قبلاً در جایی آورده نشده‌اند حتماً کار دشواری است.
3) در بسیاری از کتابهای «ترکیبی» توجه اصلی به درون‌مایه‌های «ماتی» معطوف شده است. مثلاً مات در 2 الی 4. در حالی که «حرکات اجباری برنده» 2 الی 4 حرکتی برای «گرفتن نیرو» در بازیهای عملی بیشتر اتفاق میافتد و کاربردی‌تر است.
تمرکز اصلی کتاب
تمرکز اصلی این کتاب که آن را از دیگر کتابهای تمرینی موجود متمایز می‌سازد در این حقیقت نهفته است که در تمامی کتاب تلاش شده به این سوال پاسخ دهد که: «چه چیزهایی موجب پیدا نکردن «حرکات برنده‌ی اجباری» در طول بازی می‌شوند؟»
دوستانی که تمرینات تاکتیکی زیاد حل می‌کنند و در بازیهای خویش باز هم به موقعیت‌هایی برخورد می‌کنند که به نظر بهترین حرکت اجباری را ندیده‌اند، شاید استفاده بسیار زیادی از این کتاب خواهند داشت.
تجربه‌ی 28 ساله تدریس نویسنده، به عنوان مربی شطرنج نشان داده که «تعصبات انسانی» عامل اصلی ناتوانی او در یافتن امکانات کلیدی پوزیسیون است. اگر بتوان به نوعی تمایلات فکر انسانی را کنترل کرده و به قولی با «دید کامپیوتر» به پوزیسیون نگاه کرد، می‌توان احساسات انسانی را کنترل و افق جدیدی برای یافتن فرصت‌های اجباری پوزیسیون برای خود ایجاد کرد.
در هر صورت محتویات کتاب بسیار جالب و بکر است و آموزه‌های آن فوق‌العاده کاربردی و «موثر» است. بوریس گلفاند در یکی از کتابهای خود گفته که از این کتاب بهره‌ی فراوان برده است!
ضمناً به دلیل شیوه‌ی بیان مطلب و زاویه نگاه بسیار خلاقانه‌ی نویسنده به موضوع، شاید ترجمه‌ی کتاب برای پیشرفت بیشتر دانش و «دید تاکتیکی» شطرنج بازان کشور «موثر» واقع گردد!
منابع
نویسنده: محمّد خیرخواه
منبع: کانال منابع آموزشی شطرنج
نام اصلی کتاب: Forcing Chess Moves: The Key to Better Calculation
نویسنده: استاد فیده Charles Hertan
ناشر: انتشارات New in Chess
تاریخ انتشار: 2008