اخیرا که بار دیگر کتاب پژوهش های فلسفیِ ویتگنشتاین را مطالعه می کردم، نکته ای توجهم را جلب کرد و باعث شد مجددا یاد آن جمله ی معروف باتوینیک بیفتم که مدتی ما را به خود مشغول کرده بود(یا بعبارتی سرِ کار گذاشته بود!). اکنون بیش از پیش بر این گمانم که مترجم روسی به انگلیسی، دچار خطا در ترجمه شده است! جمله انگلیسی این بود:
chess cannot be taught. chess can only be learned.
تصور می کنم آنچه که موجب ابهام شده است واژه learn می باشد. معنای learn آموختن و یاد گرفتن است. چنانچه مترجم در ترجمه اش از واژه train استفاده می کرد، تا حد زیادی ابهام برطرف می شد و ما هم باتوینیک را متهم به کم دقتی نمی کردیم! در واقع train به معنای تربیت کردن و پروردن می باشد که این معانی به خوبی با ماهیت فرآیند رشد و پیشرفت در شطرنج سازگاری دارند. یعنی اگر گفته شود :
chess can only be trained
بدین معنی که شطرنج فقط می تواند پرورش داده شود، آنگاه همه چیز جفت و جور خواهد شد.
اگر آن کاری را که مربیان شطرنج انجام می دهند، training بنامیم و نه teaching ، آنگاه جمله استاد باتوینیک معنای خود را کاملا نمایان ساخته و ابهام برطرف می گردد.
عبارات کلیدی
شاید بی جهت نیست که ما از عبارت 《مربی شطرنج》 و نه 《معلم شطرنج》استفاده می نماییم. بعبارت دیگر می توان گفت در شطرنج trainer داریم نه teacher. تربیت کننده داریم نه آموزش دهنده.
حال با توجه به توضیحات فوق چنانچه متن روسی جمله باتوینیک در دسترس باشد، دوستانی که به زبان روسی تسلط دارند می توانند نکات مذکور را مورد بررسی قرار دهند تا مشخص شود که آیا باتوینیک از معادل روسی train استفاده کرده است یا از معادل روسی learn.
محمد ناصری
#پرسش_پاسخ