بهترین شیوه‌ی آموزش و تمرین مهارت «محاسبه» چگونه است؟
از چه منابعی برای تأمین این تمرینات استفاده کنیم؟
مقدمه
حل تمرینات مختلف تنها راه‌حلی است که مربیان سرتاسر جهان در آن اتفاق نظر دارند.
امّا سؤال اینجاست که چه «نوع تمرین» راه را برای کسب مهارت «محاسبه» کوتاه‌تر خواهد کرد؟
در بدو ورود به دنیای حرفه‌ای شطرنج باید مهارت «تصویرسازی ذهنی» خود را تقویت کنیم و برای این منظور از تمرینات آنلاین Visualisation یا کتاب «تقویت تصویرسازی ذهنی و محاسبه شاخه‌ها» بهره گیریم.
مثلاً باید بدانیم اگر در خانه‌های c2، f7، g6 مهره همرنگ باشد و مهره دیگری در صحنه نباشد، اسب از خانه a1 از چه مسیرهائی به h8 خواهد رسید(؟) وگرنه در این مهارت کلیدی و مقدماتی ضعف داریم.
در حقیقت مرز میان دنیای آماتوری و حرفه‌ای شطرنج خِبرگی در «تصویرسازی ذهنی صحنه‌ی نبرد» است.
سپس به توصیه‌های زیر عمل کنیم:
دسته بندی تمرینات مربوط به محاسبه
یاکوب آگارد، تمرینات مربوط به «محاسبه» را به این شکل دسته‌بندی کرده است:
1) تمرین در انتخاب «ایده‌ی کاندیدا»، توجه داشته باشید که «ایده‌ی کاندیدا» از «حرکت کاندیدا» اهمیت بیشتری دارد!
2) تمرینات تاکتیکی با موضوع «ترکیب در شطرنج»
3) تمرینات آخربازی پیاده – به‌رغم تعداد کم مهره در صحنه، نقش بسیار زیادی در تقویت مهارت محاسبه دارد.
4) حل بررسی با درجه‌ی سختی متفاوت – به ویژه چون در این نوع تمرینات فقط یک «ایده‌ی برنده» وجود دارند.
5) تحلیل پوزیسیون‌های بسیار پیچیده و بحرانی
6) و آخرین و مهمترین توصیه، تحلیل دقیق بازی‌های خود و بازی‌های بازیکنان نیرومند، توسط شخص خودتان ولاغیر است! باتوینیک در این مورد توصیه‌ی اکید به تمامی شاگردانش داشت و بسیاری از آن شاگردان اکنون جزو قهرمانان معاصر یا مربیان برجسته‌ی شطرنج جهان هستند.
اما از کجا به اینگونه تمرینات دسته‌بندی شده دسترسی پیدا کنیم:
ایده‌ی کاندیدا
1) در مورد «ایده‌ی کاندیدا»، شاید بهترین منبع، کتاب و تمرینات «پاتا گاپریندشویلی» با نام «آموزش و تمرین ایده‌پردازی و تخیل شطرنجی» باشد. خوشبختانه این کتاب به‌طور کامل توسط خودم ترجمه شده و به زودی تا نیمه‌ی خرداد در بازار کتاب قابل تهیه خواهد بود. ضمن اینکه تمرینات موجود در آن به صورت فایل pgn در دسترس همگان قرار خواهد گرفت.
2) در مورد تمرینات تاکتیکی، خوشبختانه منابع متعدد با درجه سختی متفاوت چه به صورت فایل pgn و چه به صورت کتاب در بازار موجود است.
3) برای حل تمرینات آخربازی پیاده، کتاب و فایل pgn «اسرار آخربازی پیاده» نوشته‌ی کارستن مولر و لمپرشت، و کتاب «راهنمای آخربازی» مارک دوورتسکی که همه‌ی انواع آخربازی را شامل می‌شود مناسب هستند.
روش حل Study
4) برای حل «بررسی» یا همان Study شاید بهترین منبع فایل جامع «بررسی‌های» جمع‌آوری شده توسط «هارولد وندرهایدن» هلندی به شکل pgn باشد که شامل بیش از 85،000 بررسی تهیه شده در طول تاریخ شطرنج است. در این مورد نیز کتاب بسیار جالبی در حال گردآوری و تألیف است که به زودی در بازار کتاب قابل تهیه خواهد بود. در این مورد کتابهای خوبی وجود دارد اما شاید یکی از جذاب‌ترین آنها توسط یان تیمان با عنوان «هنر آخربازی» نوشته شده که شما را به دنیای شگفت‌انگیز بررسی‌های آخربازی می‌برد.
5) برای یافتن پوزیسیون‌های پیچیده و بحرانی و تحلیل و بررسی آنها می‌توان به کتاب «راهنمای تحلیل و بررسی» مارک دوورتسکی که بسیار ارزشمند است مراجعه کرد. همچنین کتاب جالب «آنالیز تا کسب پیروزی» نوشته‌ی بایرون ژاکوب نیز در این مورد کارساز است. گاپرین دشویلی کتاب دیگری با همین مضمون با عنوان «لحظات بحرانی» تهیه و انتشار داده که مجموعه‌ی جالبی از لحظاتی با پوزیسیون پیچیده در بازی‌های عملی است. «هنر آنالیز شطرنج» نوشته یان تیمان نیز کتابی بسیار مفید در این زمینه است.
6) بازی‌های خودمان که کاملاً مشخص و بسیار مهم هستند و باید حتماً بعد از اتمام بازی و سر صبر به تحلیل دقیق آنها بپردازیم. با این ترتیب نه تنها مهارت «محاسبه» ما بهبود پیدا خواهد کرد بلکه مشکلات و ضعف‌های مختلف «قدرت شطرنجی» ما نیز آشکار خواهند شد که در مراحل بعدی می‌توان برای رفع و تقویت آنها برنامه‌ریزی کرد. در مورد آنالیز بازی‌های قهرمانان نیرومند جهان نیز خوشبختانه pgn این بازی‌ها بلافاصله در دسترس همگان قرار می‌گیرد و محل مناسبی برای آشنائی با «ایده‌های نوین» و تقویت مهارت محاسبه خواهند بود.
گفته اندرو سولتیس
اندرو سولتیس می‌گوید:
بی‌تردید «کلید» دسترسی به اعماق بازی شطرنج «محاسبه» است و البته هرکس «کلید مخصوص به خود» را دارد!
منابع
نویسنده: محمّد خیرخواه
تاریخ: 6 اردیبهشت 1399
منبع: کانال منابع آموزشی شطرنج