آناتولی کارپف و “ری انیگما” در فینال گات تلنت اسپانیا

• ری انیگما کیست؟
• نظر ناکامورا درباره ری انیگما
• نحوه گسترش شطرنج توسط ری انیگما
• جایگاه شطرنج در جامعه مدرن
• نتیجه‌گیری

ری انیگما کیست؟

هویت “ری انیگما” همچنان یک راز باقی مانده است. تنها دو نکته درباره او قطعی است: او اسپانیایی و یک شطرنج‌باز بسیار قدرتمند است.

شایعات زیادی پیرامون او وجود دارد؛ برخی منابع ادعا می‌کنند که هشت نفر از هویت او مطلع هستند، اما او اصرار بر ناشناس ماندن دارد و حتی صدای خود را تغییر می‌دهد. او با ماسک و پوشش شطرنجی خود، آزادی عمل کاملی دارد تا حرکات نامتعارف انجام دهد؛ از رقص و پایکوبی گرفته تا شنا رفتن، ورجه ورجه کردن و ابراز شادی. این آزادگی به کمپین تبلیغاتی هوشمندانه او کمک می‌کند. “ری انیگما” یا “شاه انیگما” از جمعه تا یکشنبه هر هفته در خیابان‌های مادرید، با صفحه شطرنج زیر بغل و یک اسکناس ۱۰۰ یورویی چسبانده شده به پیشانی، عابران را به یک بازی بلیتس دعوت می‌کند. شرط بازی این است که اگر حریف پیروز شود، ۱۰۰ یورو دریافت خواهد کرد. او تاکنون در این ماجراجویی‌های خیابانی با صدها نفر بازی کرده و حتی یک بار هم شکست نخورده است.

او در یوتیوب بیش از ۱۰۰ هزار و در تیک‌تاک ۴۵۰ هزار دنبال‌کننده دارد و ویدئوهای تبلیغاتی او میلیون‌ها بازدید داشته‌اند. خودش این فعالیت‌ها را یک “کمپین” می‌نامد و هدفش را “گسترش شطرنج از طریق بازی‌هایی با تبلیغات ویروسی” عنوان کرده است. هفته گذشته در فینال برنامه تلویزیونی “گات تلنت اسپانیا”، در مقابل میلیون‌ها بیننده، “ری انیگما” در یک بازی بلیتس ۳ دقیقه‌ای مقابل قهرمان سابق جهان، آناتولی کارپف، به تساوی رسید. او حتی در جایی از بازی می‌توانست برنده شود، اما به دلیل کمبود وقت، حرکت برنده را ندید و در نهایت بازی با تساوی خاتمه یافت. کارپف نیز در همان برنامه، بازی خوب و دید پوزیسیونی او را تحسین کرد.

نظر ناکامورا درباره ری انیگما

برخی معتقدند که ری انیگما همان استاد بزرگ میگوئل سانتوس است. جالب اینکه استاد بزرگ ناکامورا، در جریان آنالیز زنده بازی ری انیگما و کارپف، نظرش این بود که او استاد بزرگ نیست. ناکامورا صراحتاً اعلام کرد که شخصاً سابقه بازی با میگوئل سانتوس را دارد و سانتوس را بازیکنی به مراتب قوی‌تر از ری انیگما می‌داند. در همان برنامه زنده، اتفاق جالبی افتاد: ری انیگما به ناکامورا درخواست بازی داد و ناکامورا نیز در حضور مخاطبین بی‌شمار، موافقت کرد که دو بازی با او انجام دهد. در حین بازی، ناکامورا به طور همزمان ارزیابی‌های خود را از سطح بازی ری انیگما اعلام می‌کرد. در بازی اول، ناکامورا ری انیگما را در چالشی نه چندان دشوار شکست داد، اما در بازی دوم، با وجود برتری نسبی ناکامورا در طول بازی، ری انیگما در یک آخر بازی دشوار راه تساوی را یافت که مورد تحسین ناکامورا قرار گرفت. با این حال، ناکامورا همچنان اعتقاد داشت که ری انیگما به احتمال زیاد استاد بزرگ نیست و ریتینگی در حدود ۲۴۰۰ یا کمی بالاتر دارد.

فارغ از بحث ریتینگ، کاری که ری انیگما انجام می‌دهد از منظر بازاریابی و گسترش شطرنج بسیار ارزشمند و قابل الگوبرداری است. او همان مسیری را در تبلیغ و ترویج شطرنج طی می‌کند که سال گذشته سریال “گامبی وزیر” پیمود و باعث رونق هرچه بیشتر این بازی شد.

نحوه گسترش شطرنج توسط ری انیگما

«ری انیگما» با حضور در میان مردم و پیشنهاد بازی به همراه جایزه، همان کاری را می‌کند که بسیاری از شطرنج‌بازان مشتاق آن هستند. او نه تنها در مادرید، بلکه در مالاگا نیز فعال است و از شبکه‌های اجتماعی مانند یوتیوب و تیک‌تاک استفاده می‌کند تا تجربیات لذت‌بخش خود را با مخاطبان به اشتراک بگذارد. او حتی قدم فراتر گذاشته و در یک برنامه تلویزیونی پربیننده، آناتولی کارپف، قهرمان سابق جهان، را به مصاف می‌طلبد و در یک بازی برق‌آسا با او به تساوی می‌رسد. پوشیدن لباس و ماسک شطرنجی نیز به معمای (Enigma) هویت او دامن می‌زند.

ثمره این فعالیت‌ها، افزایش اشتیاق و برانگیختن کنجکاوی مردم نسبت به شطرنج است؛ هدفی که برای علاقه‌مندان به این بازی بسیار رضایت‌بخش است. اگرچه «ری انیگما» نیز در این میان شهرت و منافع اقتصادی کسب خواهد کرد، اما خلاقیت ایده‌های او چنان بالاست که شایسته تقدیر است و به همین دلیل، می‌توان او را یک پیشرو در این زمینه دانست.

جایگاه شطرنج در جامعه مدرن

شطرنج به عنوان یک ورزش فکری و پدیده‌ای فراگیر، در جامعه مدرن بسیار مورد توجه قرار گرفته است. در عصر انفجار اطلاعات، که فرصت کمی برای تفکر عمیق باقی می‌گذارد، شطرنج می‌تواند به عنوان یک خروجی سازنده برای حجم بالای اطلاعات ورودی عمل کند. برخلاف پیچیدگی‌های فلسفه، علوم یا سیاست، شطرنج سرگرم‌کننده و در عین حال نیازمند درگیری ذهنی است.

«ری انیگما» با در نظر گرفتن تمامی این عوامل، اقدام به ترویج شطرنج کرده است. این رویکرد در سطح توده‌ها می‌تواند موجب توجه فوری و گسترده به شطرنج شود، هرچند ممکن است این توجه پایدار نباشد. با این حال، چنین فعالیت‌هایی مخاطبان خاص خود را نیز پیدا می‌کنند و می‌توانند به ظهور نخبگان بعدی شطرنج کمک کنند.

شطرنج در ذات خود امری کیفی و در عین حال هنری، ورزشی و فلسفی است که متدولوژی تفکر خاص خود را دارد. گسترش آن در ابعاد کلان، صرفاً کمی نخواهد بود، مگر آنکه جوامع انسانی به سمت تفکر عمیق‌تر حرکت کنند. اگرچه توجه عموم مردم به شطرنج بیشتر خواهد شد، اما این لزوماً تضمینی برای تعمیق و گسترش ریشه‌ای شطرنج نیست. شطرنج در بستر هنر، فلسفه و آموزش صحیح رشد می‌کند. تأثیر یک فیلم مانند “گامبی وزیر” در جذب شطرنج‌بازان جدید بسیار بیشتر از فعالیت‌هایی است که صرفاً بر جلب خوشایند عامه مردم متمرکز هستند.

نتیجه‌گیری

فعالیت‌های ری انیگما، توجه عمومی را برای لحظاتی به شطرنج جلب می‌کند، اما تأثیر پایدار و ریشه‌داری نخواهد داشت. شطرنج یک فعالیت کیفی است که با گسترش در محافل آکادمیک و تخصصی مانند باشگاه‌های شطرنج و محافل علاقه‌مندان، در میان مردم عمق می‌یابد. ضمناً، ماسک و چهره ناشناس ری انیگما نمادی از قهرمانان عصر جدید مانند بتمن و آیرون‌من است که عمل را با عنصر گمنامی برجسته می‌کند؛ این امر به ویژه در جوامع غربی و شرقی یک فضیلت محسوب می‌شود.

▫️دکتر محمدرضا محمدی

▫️احسان محمداسماعیل

▫️مترجم کتب شطرنجی