مقدمه
اوضاع شطرنج ایران در سطح جهانی نسبت به 4 الی 5 سال پیش تغییرات چشمگیری داشته و اکنون بسیاری از شطرنجبازان نیرومند و جوان ما در جهان کاملاً شناخته شده و مطرح هستند.
اینکه پرهام مقصودلو و علیرضا در سن 19 و 17 سالگی چگونه توانسته‌اند قابلیت‌های خویش را در عمل به نمایش درآوردند و موفقیت‌های خیره‌کننده در برابر سوپر استادهای بزرگ دنیا داشته باشد، احتمالاً سوال ذهن بسیاری از شطرنجبازان نوجوان کشور است
شاید یکی از دلایل عمده‌ی این موفقیت تمرین مستمر و هدفمند ایشان باشد که با انگیزه‌ی زیاد برای رسیدن به مدارج بالاتر و کسب موفقیت‌های بیشتر همراه شده است.
اما همه ما خوب می‌دانیم که تمرین بدون توجه و دقت به ریزه‌کاری‌ها و مهارت‌های تکنیکی، تاکتیکی و به‌ویژه استراتژیک به‌جایی نخواهد رسید و هستند دوستان شطرنجبازی که به‌رغم استعداد خوب شطرنجی حتی بیش از 30 سال تمرین و بازی مداوم و نه‌چندان بابرنامه موفقیت قابل‌توجه‌ای کسب نکرده‌اند.
نسخه‌ی عمومی برای همه شطرنج بازان
از سوی دیگر در طول تاریخ بسیاری از خِبرگان تلاش کرده‌اند تا اسرار این بازی فکری و خردمندانه را کشف و «نسخه‌ی عمومی» برای آن بپیچند و به‌رغم آنکه اغلب در این راه موفق نبودند اما دست‌کم بهانه و عاملی برای رشد و شناخت جنبه‌های مختلف این بازی زیبا شده‌اند. اشاره به نام مورفی، اشتاینیتز، نیمزوویچ، بلومنفلد، رومانوفسکی، باتوینیک، زایتسف، شاشین و بسیاری دیگر از قهرمانان و تئوریسین‌های معروف دنیای شطرنج یادآور این کوشش شگرف است.
استاد بزرگ روس ذاتاً اهل اکراین است یوسیف دورفمان، که خود بازیکنی بسیار نیرومند بوده و در بسیاری از مسابقات قهرمانی شطرنج شوروی شرکت داشته و با بزرگان متعددی بازی کرده است، یکی از مربیان دقیق، تیزبین و با تجربه‌ی شطرنج است. او در جریان مربیگری خویش به نکاتی توجه کرده که قبلاً از زاویه دیگری به آنها توجه می‌شده و توانسته ایده‌ها و نگاه نوین خویش را به شکلی سازمان یافته و درقالب «شیوه‌نامه‌ی کلی» درآورده تا شاگردانش به راحتی بتوانند از این دستورالعمل مفید و کاربردی استفاده کرده و به نوعی تجارب خویش را به نحو مطلوب به ایشان منتقل کند.
شیوه‌نامه‌ی کلی دورفمان
دورفمان در کتاب خود به موضوعات مهم زیر اشاره می‌کند:
1 ارزیابی صحیح پوزیسیون و تفکیک پارامترهای استاتیک و دینامیک در آن
2 انتخاب نوع حرکت کاندیدا و تعیین لیستی از آنها
3 انتخاب حرکت و ارایه دلایل مستدل برای این تصمیم
4 تصمیم‌گیری درباره‌ی موضوعات متداول و پاسخ به سوالات مهمی نظیر:
4-1 امنیت شاه چه معنایی دارد؟
چه پناه‌گاهی برای شاه «ایمن» است؟ و اصولاً نقش ایمنی شاه در تصمیم‌گیری‌ها و انتخاب حرکت چگونه است؟
4-2 تشخیص زمان مناسب برای تعویض فیل و اسب چگونه است؟ و برای این منظور چه شرایطی باید ایجاد شده باشد؟
4-3 تشخیص شرایط مناسب برای تعویض دو وزیر چگونه است؟ معیارهای تصمیم‌گیری در این مورد چیست؟
4-4 نقش و تقابل زوج همکار فیل+وزیر یا اسب+وزیر چگونه است؟ در چه شرایطی باید در انتخاب نوع همکاری آنها دقت و وسواس داشته باشیم؟
4-5 معیارهای تصمیم‌گیری برای انتخاب زوج همکار رُخ+اسب یا رُخ+فیل چگونه است؟
4-6 تشخیص زمان مناسب برای ایجاد دگرگونی در شکل ساختار پیاده چگونه است؟
4-7 شیوه ایجاد و بهره‌برداری صحیح از «پایگاه» و تصمیم‌گیری درباره‌ی نوع سواری که باید در آن نشاند چگونه است؟
در حقیقت موضوعات اشاره شده به‌نظر دقیقاً همان نکات مهمی هستند که در هر بازی، شطرنجباز مستقیماً درباره‌ی آنها باید «تصمیم‌گیری» کند و شاید مهمترین زیبائی شطرنج در انتخاب «بهترین تصمیمات» در همین مراحل باشد.
نتیجه‌ی این تصمیم‌گیری‌های صحیح است که در نهایت منجر به پیروزی یا شکست وی خواهد شد.
مطالعه‌ی کتاب بیشتر برای شطرنجبازان نیرومند جذابیت خواهد داشت و نکات اشاره شده در آن موجب ایجاد بینش نوینی درباره‌ی اتفاقات پیش رو در صحنه‌ی نبرد شطرنجی خواهد شد و این خود باعث تحریک خلاقیت شطرنجباز و نگاه نوین وی به این بازی خردمندانه و کمک به تقویت منطق و خرد وی می‌شود.
منابع
نویسنده: استاد بزرگ یوسیف دورفمان – مربی گری کاسپاروف قهرمان اسبق شطرنج جهان در جریان رویارویی وی با کارپف و کسی که «اتین باکرو» فرانسوی را تبدیل به یک سوپراستاد کرد.
نام اصلی انگلیسی کتاب: The Critical Moment
زبان اصلی کتاب: روسی
مترجم روسی به انگلیسی: Ken Neat
مترجم انگلیسی به فارسی: محمّد خیرخواه ثابت قدم
ناشر: انتشارات شباهنگ
تاریخ انتشار: خرداد 98
نویسنده: محمّد خیرخواه
تاریخ: 17 اردیبهشت 1399
منبع: کانال منابع آموزشی شطرنج