مقدمه درباره پدیده ی تساوی
اخیراً کتاب کوچکی به دستم رسید با دو موضوع جالب «زوگ‌زوانگ» و «برتری‌دوفیل» که حاصل دو تحقیق مجزا در کنار یکدیگر توسط «لئونید ورخوفسکی» در سال 1989 بود. این محقق روس کتاب دیگری که آن هم تحقیق بسیار جالبی درباره‌ی پدیده‌ی «تساوی» در شطرنج است نوشته که امروز قصد معرفی آن را دارم. برای این منظور به نظرم بهترین شرح و توضیح محتوای کتاب را قهرمان نامدار جهان «میخائیل تال» در مقدمه‌ی این کتاب داده است که خلاصه آن را در اینجا می‌آورم:
میخائیل تال، که بازی‌های او سرشار از نبوغ و ایده‌پردازی، شجاعت و خلاقیت بوده در پیش‌درآمد کتاب چنین نوشته است:
از تساوی‌های پشت سرهم و تکراری، از بازی‌هائی که در 15 الی 20 حرکت اولیه و پس از تعویض بسیاری از سوارها، بدون نشانی از خلاقیت به تساوی ختم می‌شوند متنفرم و این شیو‌ی بازی همواره باعث شرمندگی دنیای شطرنج خواهد بود.
دوستداران شطرنج، همواره تشنه‌ی مشاهده‌ی نبردی خونین و پرجنب‌وجوش هستند. آنها به دنبال نبردی سرشار از «ایده‌پردازی»، «ریسک» و «خطرپذیری» از سوی طرفین هستند که در نهایت فارغ از نتیجه‌ی آن منجر به تحسین همگان خواهد شد. در چنین شرایطی نتیجه‌ی برخی از بازی‌ها تساوی خواهد بود که استثناعاً نوع بسیار متفاوت و زیبایی از آن است. ضربات تاکتیکی زیبا و دقیق، طرح‌های ظریف استراتژیک و دام‌گستری نامتعارف و دیدنی که ناشی از استعداد و نبوغ تاکتیکی بازیکنان است در اینگونه تساوی‌ها دیده می‌شود.
به شخصه به تمامی تساوی‌های اینچنین خود می‌بالم. کسب جایزه بازی درخشان، در حالتی که تساوی رُخ داده در حقیقت حاصل همکاری خلاقانه هر دو همآورد است. در این مورد باید به یک تساوی ویژه اشاره کنم که در سال 1957 در برابر «لِو آرونین» در فینال قهرمانی شطرنج شوروی ایجاد شد و به عنوان یک بازی درخشان منتج به کسب اولین مقام قهرمانی شطرنج شوروی من نیز گردید.
انواع تساوی
در این کتاب ژورنالیست شطرنجی و دوست دیرینه‌ی من «لئونید ورخوفسکی» دو نوع متفاوت از تساوی را تحقیق و بررسی کرده است:
• در نوع اول تساوی: ترکیب، تهدید و ایده‌پردازی‌های بی‌بدیل در حمله و دفاع در تقابلی پایاپای قرار دارند. در حقیقت دلاوری یک بازیکن در برابر خِبرگی و استادی حریف قرار می‌گیرد. هر دو برای کسب پیروزی تلاش می‌کنند و نیروهای خود را برای نبردی تن‌به‌تن به میدان می‌فرستند و زمانی که عملاً پس از نبردی طولانی و شدید میدان خالی می‌گردد، با یکدیگر صلح می‌کنند.
• امّا نوع دوم تساوی بررسی شده را «ناشی از ضعف پوزیسیون» می‌دانم. در این حالت یک طرف تلاش سنگین برای کسب پیروزی دارد و طرف مقابل به‌رغم داشتن وضعیتی سخت و دشوار با زیبائی، تمامی فرصت‌ها و امکانات ممکن (و در برخی موارد ناممکن!) پوزیسیون را برای کسب تساوی پیدا می‌کند.
مطمئن هستم تمام کسانی که این بازی باستانی را گرامی می‌دارند و به آن عشق می‌ورزند از خواندن محتوای این کتاب لذت فراوان خواهند برد.
منابع
میخائیل تال،
ریگا – 1972
نویسنده: لئونید ورخوفسکی
ناشر ترجمه انگلیسی کتاب: Russell-Enterprises در سال 2014
زبان اصلی کتاب: روسی که اول بار در 1972 منتشر شده است.
سوژه‌ی کتاب: بررسی تساوی‌هائی که بعد از نبردی سخت و تماشائی حاصل شده‌اند.
نویسنده: محمّد خیرخواه
تاریخ: 16 فروردین 1399
منبع: کانال منابع آموزشی شطرنج