مقدمه
برداشتی از کتاب ارزشمند «منطق شطرنج در عمل» نوشته‌‌ی استاد بین‌المللی اریک کیسلیک.
اغلب برای دستیابی به برتری‌های استاتیک در یک پوزیسیون، ایجاد ضعف‌های پیاده‌ای در اردوگاه حریف ضروری است. از انواع اصلی ضعف‌های پیاده‌ای می‌توان به پیاده‌های دوبله (و گاهی ایزوله)، پیاده‌های ایزوله‌ی ضعیف، پیاده‌های عقب‌افتاده، پیاده‌های با دفاع ضعیف و پیاده‌های آویزانی که می‌توان با حمله به آن‌ها و یا با اجبار، خانه‌های ضعیف یا پیاده‌ای ضعیف از آن‌ها ایجاد کرد، اشاره کرد.
پیاده‌های مرکزی
با اینکه پیاده‌ی ایزوله اغلب ضعیف است، اما اگر از نوع پیاده‌ی مرکزی باشد، می‌تواند مزایایی را برای حریف به شکل خطوط باز برای فیل یا رخ‌ها فراهم کند. به همین دلیل باید در تخریب ساختار پیاده‌ای حریف دقت عمل داشت؛ زیرا اگر با هر عکس‌العمل ناخودآگاهی از فرصت پیش‌آمده برای تضعیف ساختار پیاده‌ای حریف استفاده کنیم، در برخی مواقع این امکان وجود دارد که موقعیت بسیار فعالی را برای او فراهم آوریم.
حتی در برخی مواقع ممکن است برای تخریب ساختار حریف زمان زیادی از دست دهیم که ارزش آن را نداشته باشد.
اگر بازیکنی با هدف ایجاد پیاده‌ی دوبله برای حریف، سواری را تعویض کند اما در مقابل ستون یا قطری حیاتی را برای او باز کند، قطعاً دچار اشتباه شده و یا دست آخر متوجه خواهد شد که سوار فعال خود را با سوار غیرفعال حریف تعویض کرده است.
قطعاً تحریک و ایجاد ضعف‌های پیاده‌ای بدون بروز عوارض جانبی، ابزار بسیار مطلوبی است؛ اما در مورد تعویض نامطلوب سوار در جریان این فرآیند باید دقت عمل داشت و همیشه باید مزایا و معایب تضعیف ساختار پیاده‌ای حریف را به‌دقت ارزیابی کرد.
استفاده از پیاده‌های قلاب در ساختار پیاده‌ای
یکی از شیوه‌های متداول در ایجاد ضعف پیاده‌ای، بهره‌برداری از پیاده‌ی قلاب در ساختار پیاده‌ای حریف است. پیاده‌ی قلاب به پیاده‌ای از حریف اطلاق می‌شود که با استفاده از اهرم پیاده‌ای می‌توان به آن حمله‌ور شد و راه فراری هم ندارد؛ یعنی با پیاده‌ی خودی به آن حمله کرده و با اجبار، پوزیسیون را باز می‌کنیم.
اهرم و پیاده‌ی قلاب نه‌تنها در جریان حمله به شاه، بلکه برای بازکردن ستون و دسترسی به ضعف‌های حریف نیز مهم هستند. در برخی پوزیسیون‌های بسته و خسته‌کننده، پیداکردن طرحی فعال کار دشواری است. این موضوع در بیشتر مواقع منحصراً به ماهیت ساختار پیاده‌ای و ضعف‌های حریف (یا حتی ضعف‌های بالقوه‌ی او) بستگی دارد. برخی مواقع تمام آن‌چیزی که نیاز داریم، یک پیاده‌ی قلاب است.
البته راه‌های بسیار دیگری برای ایجاد ضعف پیاده‌ای وجود دارد. در این بین می‌توان به تشویق‌کردن حریف به ارتکاب «خطاهای غیرجبری» اشاره کرد. حرکات تضعیف‌کننده از دیگر روش‌های متداول است.
در برخی دیگر از حالات، «حرکت انتحاری» احتمالاً شیوه‌ی به‌کارگیری شماست. زمانی که یک پیاده‌ی شما در معرض از دست رفتن است، احتمالاً از دست دادن آن به شیوه‌ای که منجر به تخریب ساختار پیاده‌ای حریف بدون هزینه‌ی اضافه شود، ایده‌ی خوبی است.
بعد از حرکت a3 سفید عملاً تنها یک خانه ضعیف خواهد شد، درحالی‌که با رانش پیاده‌ی b4 تعداد خانه‌های تضعیف‌شده چهار تاست و بسیاری از بازیکنان اصلاً به این نکته‌ی بنیادین فکر هم نمی‌کنند. در اصل به همین سبب است که اختلاف بسیار بزرگی میان حرکت h3 با هدف ایجاد راه‌فرار برای شاه و رانش تهاجمی g4 از نقطه نظر ضعف‌های ایجاد شده در اطراف شاه مطرح می‌شود. فکرکردن درباره‌ی ضعف‌های ناشی از حرکات پیاده‌ای شما، نشان از میزان اهمیتی دارد که به شیوه‌ی بازی پیاده‌ای خود داده‌اید.
نویسنده: محمّد خیرخواه
تاریخ: ۱۲ خرداد ۱۴۰۱
منبع: کانال منابع آموزشی شطرنج