- مقدمه
- جاناتان هاوکینگز: از آماتور تا استاد بین‌المللی؛ ایده‌های اثبات‌شده و روش‌های آموزشی
- اکسل اسمیت: ریتینگ خود را افزایش دهید
- مارک دوورتسکی، آرتور یوسوپوف: تمرین برای بازیکنان مسابقات
- میخائیل شرشفسکی: متد شرشفسکی برای پیشرفت در شطرنج: از بازیکن باشگاهی تا استاد
- کتاب‌های برتر دیگر در زمینه بهبود شطرنج
- نتیجه‌گیری
مقدمه
در نقطه‌ای از مسیر شطرنج‌بازی، اغلب بازیکنان با دغدغه پیشرفت در شطرنج روبرو می‌شوند. فرقی نمی‌کند یک بازیکن ۱۲۰۰ باشیم که آرزوی رسیدن به ریتینگ ۱۹۰۰ را دارد، یا یک استاد بزرگ ۲۵۰۰ که به حرفه‌ای شدن فکر می‌کند، یا حتی یک کاندیدای استادی با ریتینگ ۲۱۵۰ که مدتی است پیشرفت نکرده؛ همه ما از خودمان پرسیده‌ایم: بهترین راه برای بهتر شدن در شطرنج چیست؟
اصول کلی را همه می‌دانیم: کتاب شطرنج بخوانید، زیاد بازی کنید، گشایش‌های خود را بشناسید، آخر بازی را مطالعه کنید، بلیتس آنلاین را به حداقل برسانید. اینها مستلزم تلاش و پشتکار فراوان است.
اما بسیاری از ما نمی‌دانیم چگونه این اصول را به درستی پیاده‌سازی کنیم. نحوه صحیح تمرین شطرنج چقدر زمان را باید به هر جنبه از آن اختصاص دهیم. این موضوع به ویژه برای بازیکنانی که شطرنج حرفه اصلی‌شان نیست و زمان محدودی برای آن دارند، اهمیت پیدا می‌کند.
بخشی از مشکل این است که هیچ فرمول جادویی برای پیشرفت در شطرنج وجود ندارد. هیچ رویکرد جهان‌شمولی وجود ندارد. آنچه برای یک بازیکن کارساز است، ممکن است برای دیگری ناموفق باشد. حتی مارک دوورتسکی، یکی از مشهورترین مربیان شطرنج جهان، در مصاحبه‌ای اعتراف کرد که تمرین شطرنج بسیار فردی است:
«در برخی سؤالات، مردم می‌خواهند توصیه‌های ملموسی دریافت کنند. در این سطح چه باید بکنم، در آن سطح چه باید بکنم، این یا آن…
چنین توصیه‌ای غیرممکن است. افراد بسیار متفاوت هستند و راه‌های زیادی برای موفقیت وجود دارد.
پرسیدن چنین سؤال کلی “کدام بهتر است، این یا آن” صرفاً رویکرد اشتباهی است.»
به همین دلیل است که بسیاری از شطرنج‌بازان، مانند آندری کرزیودا، نقش یک مربی خوب را حیاتی می‌دانند. مربی به شما کمک می‌کند تا بهترین راه برای پیشرفت خودتان را تشخیص دهید. ایجاد یک برنامه آموزشی کارآمد به تنهایی دشوار است.
با این حال، این به هیچ وجه غیرممکن نیست.
زیرا بسیاری از نویسندگان برجسته شطرنج، کتاب‌های کاملی را به موضوع پیشرفت در شطرنج اختصاص داده‌اند و سعی کرده‌اند خواننده را به سمت ایجاد یک برنامه آموزشی مؤثر راهنمایی کنند. در این پست، ما لیستی از بهترین کتاب‌های شطرنج را که به این حوزه خاص می‌پردازند، گردآوری کرده‌ایم.
البته، این کتاب‌ها به اندازه کتاب‌های گشایش یا آخر بازی رایج نیستند. عمدتاً به این دلیل که نوشتن آن‌ها بسیار دشوارتر است. آن‌ها به دانش عمیق شطرنج، روانشناسی و تجربه در پیشرفت خود یا شاگردان نیاز دارند.
اما این موضوع ارزش آن‌ها را بسیار بیشتر می‌کند. نویسندگانی که جرأت نوشتن این کتاب‌ها را دارند، معمولاً می‌دانند در مورد چه چیزی صحبت می‌کنند. در انتخاب خود، سعی کرده‌ایم بر روی نویسندگانی تمرکز کنیم که یا خودشان پیشرفت جدی (و سریع) داشته‌اند یا به‌عنوان بازیکنان، مربیان و نویسندگان قوی به رسمیت شناخته شده‌اند.
پس بدون مقدمه، به شما لیستی از بهترین کتاب‌های آموزش شطرنج را ارائه می‌دهیم.
اینها به نوعی “کتاب مقدس” آموزش شطرنج محسوب می‌شوند.
بهترین کتاب‌های آموزش شطرنج
۱. جاناتان هاوکینگز: از آماتور تا استاد بین‌المللی؛ ایده‌های اثبات‌شده و روش‌های آموزشی
در دنیای شطرنج، داستان نوجوانان/بزرگسالانی که در مراحل بعدی زندگی خود پیشرفت چشمگیری داشته‌اند، نادر است. قبلاً به آندری کرزیودا، استاد فیده لهستانی اشاره کردیم که اولین نرم استاد بزرگی خود را در سن ۳۸ سالگی کسب کرد. استاد بزرگ انگلیسی جاناتان هاوکینگز نمونه برجسته‌تری است.
هاوکینگز از کودکی و در سن هشت سالگی شطرنج را شروع کرد. با این حال، برای مدت طولانی، او هرگز به سطح استادی نرسید. در پایان سال ۲۰۰۷ (زمانی که او ۲۴ سال داشت)، ریتینگ او به ۲۲۳۲ رسید. به اعتراف خودش، او تا آن زمان به طور جدی روی شطرنج کار نکرده بود.
همه چیز در سال ۲۰۰۸ تغییر کرد. هاوکینگز تصمیم گرفت جدی‌تر شود. او یک برنامه تمرینی کامل بر اساس آخر بازی طراحی کرد. او مفاهیم کلیدی مطالعه مرحله پایانی بازی را شناسایی کرد و چندین روش را توسعه داد که به او اجازه می‌داد آن را با حداکثر کارایی انجام دهد.
به اعتراف خودش:
«من همیشه حافظه قوی برای شطرنج داشتم. از زمانی که بازی را یاد گرفتم، می‌توانستم همه بازی‌های خود و بازی‌های دیگران را به راحتی به خاطر بیاورم. بنابراین گشایش‌ها موضوع مطالعه من بود و می‌توانستم تئوری گشایش را بدون مشکل حفظ کنم. من در واقع با این روش مطالعه نسبتاً سطحی، در قدرت بازی کردن پیشرفت کردم.
با این حال، در مقطعی، همه اینها تغییر کرد و من به مطالعه آخر بازی معتاد شدم. دفترهایم را با تحلیل آخر بازی پر کردم. این چیزی است که منجر به بزرگترین پیشرفت من شد. همچنین احساس می‌کردم که درک بهتر من به من کمک کرد تا دانش بیشتری را جذب کنم.»
نتیجه: تنها در عرض دو سال، هاوکینگز ریتینگ خود را به ۲۴۱۰ افزایش داد. او همچنین سه نرم استاد بزرگی را در این راه به دست آورد و در سال ۲۰۱۰، استاد بین‌المللی شد. بعدها در سال ۲۰۱۴ نیز به عنوان استاد بزرگ دست یافت. (می‌توانید پیشرفت ریتینگ او را در نمایه فیده او بررسی کنید.)
در این بین، در سال ۲۰۱۲، کتابی نوشت که در آن تجربیات خود را خلاصه کرد. ارزش اصلی کتاب «از آماتور تا استاد بین‌المللی» در عدم وجود مسائل فنی پیچیده است. تعداد موقعیت‌های تئوریکال به حداقل می‌رسد. هاوکینگز به جای آن بر فرآیند تفکر تمرکز می‌کند. او توضیح می‌دهد که چگونه به موقعیت‌های آخر بازی نزدیک می‌شود. تمرکز او بر ساختن طرح‌های کوچکی است که به یک طرف اجازه می‌دهد بازی را خلق کند. هاوکینگز به جای حفظ کل فرآیند، سعی می‌کند به خواننده یاد دهد که چگونه آخر بازی را مدیریت کند.
۲. اکسل اسمیت: ریتینگ خود را افزایش دهید
جاناتان هاوکینگز تنها کسی نیست که ریتینگ خود را بهبود بخشیده و در مدت زمان کوتاهی به سطح استادی رسیده است. داستان استاد بزرگ سوئدی اکسل اسمیت تا حدی شبیه است، اما مسلماً حتی تأثیرگذارتر است.
در ژانویه ۲۰۰۶، اکسل ۲۰ ساله بود و ریتینگ “متوسط” ۲۰۹۳ را داشت. تنها دو سال بعد، در ژانویه ۲۰۰۸، او ریتینگ خود را به ۲۴۵۸ اِلو افزایش داد. او همچنین در این فرآیند استاد بین‌المللی شد و در سال ۲۰۱۰ نیز موفق به کسب عنوان استاد بزرگی شد.
در کتاب خود با عنوان “ریتینگ خود را افزایش دهید”، رویکرد خود را به آموزش شطرنج ارائه می‌دهد. برخلاف هاوکینگز، تمرکز او فقط آخر بازی نیست. او تمام جنبه‌های بازی شطرنج را پوشش می‌دهد: مطالعه و آماده‌سازی گشایش، تسلط در بازی میانی و تکنیک آخر بازی. او به روانشناسی در شطرنج نیز توجه دارد. او سعی می‌کند یک تصویر کلی ترسیم کند و بهترین روش تمرین و پیشرفت در شطرنج را نشان دهد.
مربیگری حرفه‌ای بعدی او به روش‌هایش اعتبار بیشتری می‌بخشد. او با تعدادی از جوانان با استعداد نروژی کار کرده است. در میان شاگردان او، نام آریان تاری، قهرمان نوجوانان جهان در سال ۲۰۱۷، به طور خاص خودنمایی می‌کند.
۳. مارک دوورتسکی، آرتور یوسوپوف: تمرین برای بازیکنان مسابقات
مارک دوورتسکی به طور گسترده‌ای به عنوان یکی از بزرگترین مربیان شطرنج تمام دوران شناخته می‌شود. اگرچه او خود بازیکنی بسیار قوی بود، اما در سنین پایین تصمیم گرفت شطرنج حرفه‌ای را کنار بگذارد و خود را وقف مربیگری شطرنج کند.
چندین نسل از بازیکنان قوی شوروی از دست او گذشتند. تعدادی از شاگردان او مانند سرگئی دولماتوف و آرتور یوسوپوف، به بازیکنانی در سطح جهانی تبدیل شدند. فقط خدا می‌داند که با چند بازیکن جلسات کوتاهی داشت. نشانه‌هایی وجود دارد که او حتی به ویشی آناند در بازی سال ۱۹۹۵ مقابل گری کاسپاروف توصیه کرده است.
دوورتسکی جدا از رویکرد سختگیرانه و دقیقش نسبت به شاگردانش، به خاطر بهره‌وری‌اش به عنوان یک نویسنده شطرنج نیز مشهور است. او در طول زندگی خود تعداد زیادی کتاب و مقاله شطرنج با کیفیت بالا نوشت. در این وبلاگ قبلاً به راهنمای تحلیلی وی اشاره کرده‌ایم. این بار می‌خواهم به کتابی اشاره کنم که او با قوی‌ترین شاگردش آرتور یوسوپوف (و چندین نویسنده دیگر) نوشته است: تمرین برای بازیکنان مسابقات.
همانطور که از عنوان کتاب پیداست، تمرکز کتاب بر آموزش شطرنج است. برخلاف سایر کتاب‌هایش که بیشتر برای بازیکنان سطح استاد مناسب هستند، این بار دوورتسکی روی یک بازیکن متوسط باشگاهی (تورنمنت) تمرکز می‌کند. دوورتسکی و همکارانش در طول هشت فصل، روش‌های معروف آموزش شطرنج را مانند:
تجزیه و تحلیل بازی‌های خود
تعیین نقاط قوت و ضعف خود
مطالعه کلاسیک‌ها
برنامه‌ریزی در وسط بازی
و به خواننده توصیه می‌کنند که چگونه حداکثر کارایی را از هر یک از آن‌ها استخراج کند.
یک مطالعه عالی پر از بینش و ایده‌های منحصر به فرد. این کتاب مطمئناً به شما انگیزه می‌دهد تا آن‌ها را در برنامه تمرینی شطرنج خود پیاده‌سازی کنید.
یا در وهله اول یکی را ایجاد کنید.
۴. میخائیل شرشفسکی: متد شرشفسکی برای پیشرفت در شطرنج: از بازیکن باشگاهی تا استاد
اگرچه دوورتسکی مشهورترین مربی شطرنج روسی است، اما تنها او نبود. خوانندگان پرشور این وبلاگ ممکن است نام بزرگ دیگری را به یاد بیاورند: میخائیل شرشفسکی. برونو بررسی مفصلی از کتاب او را که به آخر بازی «استراتژی آخر بازی» اختصاص داشت، نوشت. امروز می‌خواهیم به کتاب آموزش شطرنج او با عنوان متد بهبود در شطرنج شرشفسکی اشاره کنیم.
در سال ۱۹۹۰، پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، فدراسیون شطرنج روسیه برنامه‌ای گسترده را با هدف احیای شطرنج در روسیه آغاز کرد. آن‌ها کسی جز شرشفسکی را دعوت نکردند تا روش‌های آموزش شطرنج خود را فشرده کند و کتابچه راهنمای پیشرفت در شطرنج را بنویسد.
شرشفسکی در کتاب خود راه‌حل‌هایی را برای مشکلات رایجی که یک بازیکن متوسط باشگاه با آن مواجه است ارائه می‌دهد. او نحوه ساخت یک رپرتوار گشایش را توضیح می‌دهد، چگونگی تحلیل بازی‌های کلاسیک، و نحوه مطالعه آخر بازی. او به ویژه بر اهمیت محاسبه خوب تأکید کرد و تمریناتی را معرفی کرد که به شما کمک می‌کند تکنیک محاسبه خود را تمرین کنید.
تا حدی، محتوا شبیه به محتوای «تمرین برای بازیکنان مسابقات» است. تعجب‌آور نیست زیرا خود شرشفسکی اعتراف می‌کند که از دوورتسکی چیزهای زیادی یاد گرفته است.
با این حال، تفاوت اصلی در مخاطبان هدف است. دوورتسکی به دلیل کار با بازیکنان سطح استاد و تبدیل آن‌ها به استاد بزرگ مشهور بود. از طرف دیگر شرشفسکی تجربه بیشتری با بازیکنان سطح کاندیدای استادی و پایین‌تر داشت. به قول خودش:
«دوورتسکی باید بازیکنانی را بپذیرد که قبلاً استادان شوروی بودند، در حالی که بیشتر مربیان باید با بازیکنانی در رده اول یا نامزدهای استادی کار کنند، که هنوز راهی برای رسیدن به قدرت اصلی دارند. علاوه بر این، دوورتسکی می‌توانست خود را به کار با بیش از سه دانش‌آموز در یک زمان، در خانه‌اش و در شرایط مناسب محدود کند، در حالی که یک مربی کودکان باید همزمان با چند گروه کار کند، حداقل شش نفر در هر گروه. سپس باید با کمیته مربیان، بوروکراسی‌های غیرضروری زیاد، گزارش‌نویسی و غیره دست و پنجه نرم کنند. زمان زیادی برای کار آماده‌سازی خلاقانه باقی نمانده بود.
من سیستم خود را ایجاد کردم که با آن سه قهرمان نوجوانان شوروی برای پسران و دختران آماده کردم و آن‌ها بعداً برنده و برنده مسابقات قهرمانی جهان و اروپا شدند.
و همه شاگردان من به عنوان بازیکنان دسته اول “سبز” یا استاد نامزد تبدیل شدند.»
بنابراین، حتی اگر «تمرین برای بازیکنان مسابقات» از کتاب‌های دیگر دوورتسکی سبک‌تر است، برخی از بازیکنان ممکن است متد شرشفسکی را ترجیح دهند.
نکته قابل توجه:
ما چهار کتاب ذکر شده در بالا را به عنوان “کتاب مقدس آموزش شطرنج” در نظر می‌گیریم زیرا آن‌ها دقیقاً بر ایجاد یک برنامه آموزشی کلی شطرنج تمرکز می‌کنند.
با این حال، بسیاری از کتاب‌های عالی وجود دارند که به طور خاص در این زمینه هدف ندارند، اما حاوی توصیه‌های ارزشمندی هستند. احساس کردیم این پست کامل نخواهد بود اگر برخی از مشهورترها را ذکر نکنیم.
کتاب‌های برتر دیگر در زمینه بهبود شطرنج
الکس یرمولینسکی: راهی به سوی پیشرفت در شطرنج
استاد بزرگ آمریکایی الکس یرمولینسکی بیوگرافی بسیار جالبی دارد. پس از آموختن “مبانی” شطرنج در اتحاد جماهیر شوروی، در جوانی به ایالات متحده مهاجرت کرد و در آنجا حرفه شطرنج را آغاز کرد و در این روند دو بار قهرمان ملی ایالات متحده شد.
شاید من با گنجاندن این کتاب مغرضانه شوم، زیرا از طرفداران بزرگ لحن عمیق و مجموعه “هر دانش‌آموز روسی می‌داند” او هستم. اما به نظر من «راهی به سوی پیشرفت در شطرنج» او جذاب است. در کتاب، “عمو یرمو” اساساً داستان پیشرفت خود را از طریق ۶۰ بازی که انجام داده است، از جوانی تا دوران جانبازی، بیان می‌کند.
شاید این کتاب به طور مستقیم در مورد “آموزش شطرنج” نباشد. یرمو در درجه اول بر تکنیک تجزیه و تحلیل بازی‌های خود و استخراج درس از آن‌ها تمرکز دارد. اما در طی این فرآیند، او جنبه‌های زیادی از بازی را لمس می‌کند و چیزهای زیادی در مورد شطرنج، آموزش شطرنج و بازی مسابقات به ما می‌آموزد.
سام شنکلند: گام‌های کوچک برای پیشرفت غول‌پیکر: پیاده‌سازی استادی در شطرنج
کتابی از قهرمان سابق ایالات متحده آمریکا و بازیکن برتر جهان، سم شنکلند. موضوع کتاب او “بازی گروهی” است. از آنجایی که تعداد کمی از کتاب‌ها صرفاً بر روی این جنبه از بازی میانی تمرکز می‌کنند و با توجه به اینکه سم شنکلند در سال ۲۰۱۸ پیشرفت چشمگیری داشت، این کتاب ممکن است ارزش خواندن داشته باشد.
جرمی سیلمن: ذهن آماتور: تبدیل باورهای غلط شطرنج به مهارت شطرنج
کتابی از نویسنده مشهور شطرنج، جرمی سیلمن، که در آن او بازی‌های شاگردانش (بازیکنان سطح باشگاه) را تجزیه و تحلیل می‌کند و بر اشتباهات آن‌ها تمرکز می‌کند. اشتباهات چه بودند، چرا آن‌ها را مرتکب شدند، و چگونه آن‌ها را از بین ببریم.
شاید موضوع کتاب به خودی خود آموزش شطرنج نباشد. اما من احساس می‌کنم که یک بازیکن متوسط می‌تواند از این رویکرد منحصر به فرد در تجزیه و تحلیل شطرنج سود زیادی ببرد.
جان نون: دوره شطرنج جان نون
احساس می‌کنم هیچ فهرستی درباره کتاب‌های آموزش شطرنج بدون حداقل یک کتاب از استاد بزرگ مشهور انگلیسی و قهرمان حل مسائل جهان، جان نون، کامل نمی‌شود. او در دوره شطرنج جان نون نگاهی به بازی‌های امانوئل لاسکر می‌اندازد و سعی می‌کند آن‌ها را به یک شطرنجباز متوسط نزدیک کند.
او بر تجزیه و تحلیل گسترده تمرکز نمی‌کند، بلکه سعی می‌کند درس‌هایی از بازی لاسکر استخراج کند.
جاناتان روسون: هفت گناه مرگبار شطرنج
من فقط مجبور شدم این کتاب را اضافه کنم زیرا عنوان و مفهوم پشت آن نبوغ‌آمیز است. جاناتان روسون، استاد بزرگ برتر اسکاتلندی، اشتباهات معمولی بازیکنان را به شیوه‌ای بسیار بدیع، سرگرم‌کننده و آموزنده تجزیه و تحلیل می‌کند.
جاکوب آوارد: آمادگی استاد بزرگ: محاسبه
آخرین اما نه کم‌اهمیت، مجموعه «آمادگی استاد بزرگ» جاکوب آوارد توسط حرفه‌ای‌ها و آماتورها بسیار تحسین شده است. من همه آن را نخوانده‌ام، اما کتاب محاسبه را بیشتر دوست داشتم. من فکر می‌کنم بسیاری از بازیکنان باشگاهی با تکنیک محاسبه مشکل دارند، چه در طول تمرین و چه در بازی واقعی. «آمادگی استاد بزرگ: محاسبه» به شما روش‌های مختلف برای بهبود محاسبات و نظم و انضباط در تفکر خود را، از لحظه‌ای که شروع به در نظر گرفتن موقعیتی روی صفحه می‌کنید، آموزش می‌دهد.
نتیجه‌گیری
با این توضیحات به پایان مقاله رسیدیم. قبل از اتمام، اجازه دهید یک سلب مسئولیت کوتاه اضافه کنم.
شما احتمالاً با تهیه هر یک از کتاب‌هایی که در بالا ذکر کردیم اشتباه نخواهید کرد. اشتباه این است که فکر کنید فقط با خرید آن‌ها پیشرفت خواهید کرد، یا صرفاً با خواندن آن‌ها. آن‌ها افزایش سریع ریتینگ را تضمین نمی‌کنند. شما باید درس‌هایی را که از آن‌ها می‌آموزید به کار ببرید.
امروزه بسیاری از مردم به دنبال راهی سریع و آسان برای پیشرفت هستند. بسیاری از روزنامه‌نگاران شطرنج این را می‌دانند و سعی می‌کنند این تصور را به فروش برسانند که چنین راهی وجود دارد. یکی از این کتاب‌ها، برای مثال، «پیشرفت سریع شطرنج» اثر مایکل د لا مازا است. جرمی سیلمن در نقد کتاب خود به شدت از محتوای آن انتقاد کرد:
«آقای د لا مازا با انجام کاری شروع می‌کند که من نمی‌توانم آن را تحمل کنم: او بارها و بارها و بارها (صفحه به صفحه) به شما می‌گوید که قرار است برای شما چه کاری انجام دهد بدون اینکه چیزی به شما یاد دهد. این تکنیک در بسیاری از کتاب‌های خودیاری و چگونگی انجام کار بسیار رایج است. این به عنوان پرکننده صفحه عمل می‌کند، خواننده را به دیوانگی می‌کشاند، و این واقعیت را پنهان می‌کند که نویسنده واقعاً ارزش بسیار کمی برای گفتن دارد.
همه به وضوح ایده بهبود آسان و سریع را دوست دارند (چه کسی این کار را نمی‌کند؟)، و همه آن‌ها نمی‌توانند منتظر بمانند تا این امتیازات ریتینگ را به دست آورند (به نوعی من را به یاد آن تبلیغات تبلیغاتی آخر شب در مورد ثروت فوری می‌اندازد). با این حال، امید به تنهایی کار را انجام نخواهد داد.»
متأسفانه در شطرنج هیچ میانبری وجود ندارد. پیشرفت در شطرنج یک کار طولانی و دشوار، پر از شکست، ناامیدی و دلسردی است. تمرین شطرنج شامل فشار آوردن به مغز شما تا حدی است که احساس درد کنید، بدون اینکه لزوماً راه حلی برای تاکتیک یا مطالعه پیدا کنید.
اما این لزوماً چیز بدی نیست. زیرا تمام این دشواری‌ها باعث می‌شود کل فرآیند ارزشمند باشد و نتیجه نهایی بسیار گرانبهاتر. اجازه دهید در اینجا از مارک منسون، وبلاگ‌نویس مورد علاقه‌ام بازنویسی کنم:
«البته تمرین شطرنج واقعاً سخت است. اما شطرنج طبیعتاً دشوار است.
علاوه بر این، اگر زندگی فقط سرگرمی و رفاقت بود، هیچ چیز خوبی انجام نمی‌شد.
و هیچ کس هرگز رشد نمی‌کرد.»