مقدمه
شطرنج همواره به عنوان “بازی خردمندان” شناخته شده است. اما آیا می‌دانستید که شطرنج نقش چشمگیری در توسعه کامپیوترها و **هوش مصنوعی** داشته است؟
از نیمه دوم قرن هجدهم، ماشین‌هایی که قادر به بازی شطرنج بودند، همواره مردم را مجذوب خود کرده‌اند. از اتومات‌های ساختگی که یک شطرنجباز واقعی در آن پنهان بود و حرکات را انجام می‌داد، تا **کامپیوترهای امروزی**، شطرنج سنگ بنای بسیاری از **اختراعات کلیدی** بوده است؛ مانند اولین کامپیوتر **آلن تورینگ** که می‌توانست حرکات آینده را تحلیل کند.
از آن زمان، شطرنج و هوش مصنوعی رابطه‌ای **همزیستی** با یکدیگر دارند که در آن هر یک به طرق مختلف دیگری را **غنی** کرده است. انتقال شطرنج از فرمت آفلاین به **آنلاین** بسیار سودمند بوده و حتی به افزایش علاقه و مهارت‌ها در تاکتیک‌ها و استراتژی‌های این بازی چند صد ساله کمک کرده است.
در سال 2020، با وجود لغو بسیاری از رویدادهای مهم شطرنج در سراسر جهان، **محبوبیت جهانی شطرنج** به دلیل سهولت انتقال از فرمت‌های آفلاین به آنلاین افزایش چشمگیری یافت. در مقایسه با سایر بازی‌ها، شطرنج **گذار بسیار همواری** به یک بازی آنلاین پرطرفدار داشت. این امر عمدتاً به دلیل ماهیت محاسباتی و برنامه‌نویسی شطرنج بود که آن را به بستری ایده‌آل برای توسعه‌های جدید تبدیل می‌کرد.
قوانین و ساختار بازی از پیش وجود داشت و تنها چیزی که نیاز بود، **بازیکنان بیشتری** بودند که از دسترسی گسترده به بازی مورد علاقه‌شان در دوران **فاصله‌گذاری اجتماعی** سپاسگزار بودند.
نقش شطرنج در تحقیقات هوش مصنوعی
کامپیوترهای مدرن از زمان رویارویی **گری کاسپاروف** با آنها در دهه 90، که کنجکاوی و هیبت بسیاری را برانگیخت، پیشرفت‌های چشمگیری داشته‌اند. برنامه **DEEP BLUE** میلیون‌ها جستجو انجام داد تا در مسابقه 6 بازی با گری کاسپاروف، تنها با اختلاف 1 امتیاز پیروز شود.
شاید تأثیرگذارتر این بود که کاسپاروف، با استفاده از **شهود انسانی**، همچنان می‌توانست تقریباً به اندازه یک کامپیوتر که میلیون‌ها موقعیت را در ثانیه جستجو می‌کند، قدرتمند باشد.
امروزه، کامپیوترها به سطح **استاد بزرگی (GM)** در شطرنج رسیده‌اند. با وجود این، شطرنج اغلب برای کاربردها و تکنیک‌های هوش مصنوعی بسیار **چالش‌برانگیز** است، زیرا یک اصل اساسی توانایی انسان، یعنی **شهود** را در بر می‌گیرد. حتی زمانی که سیستم‌های یادگیری ماشین از توانایی انسان در یک حوزه فراتر می‌روند، دلایل زیادی وجود دارد که چرا سیستم‌های هوش مصنوعی که رفتارهای **شبیه به انسان** را ثبت می‌کنند، مطلوب هستند:
- انسان‌ها ممکن است بخواهند از آنها یاد بگیرند.
- آنها ممکن است نیاز به همکاری با آنها داشته باشند.
- آنها ممکن است از آنها انتظار داشته باشند که به عنوان شریک در یک تعامل گسترده عمل کنند.
با انگیزه این هدف سیستم‌های هوش مصنوعی انسان‌مانند، مشکل پیش‌بینی **اعمال انسان**، بر خلاف پیش‌بینی اقدامات بهینه، به یک کار مفید تبدیل شده است.
**هوش مصنوعی** دهه‌ها از شطرنج الهام گرفته است و دلایلی وجود دارد که شطرنج را به یک کاندیدای ایده‌آل برای درک و کاوش تحقیقات و کاربردهای هوش مصنوعی تبدیل می‌کند.
سوالی که برای هوش مصنوعی و توانایی آن در یادگیری مطرح است این است: آیا هوش مصنوعی می‌تواند همان **تصمیمات دقیقی** را که انسان‌ها در یک سطح مهارت خاص انجام می‌دهند، بگیرد؟
این نقطه شروع خوبی برای همسویی هوش مصنوعی با رفتار انسان در شطرنج و سایر جنبه‌های زندگی ما است.